Het succesvolste openbare gebouw van Nederland is de bieb. Een op vier Nederlanders is lid van een bibliotheek, terwijl ‘slechts’ een op de zeven lid is van bijvoorbeeld de populaire netwerksite facebook.

Maar tegenwoordig komt informatie niet alleen meer uit boeken. Volgens Eppo van Nispen tot Sevenaer, voorzitter van de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, moet de bibliotheek losraken van het boek. De bibliotheek is een ontmoetingsplaats. „Kroeg en kerk hebben dezelfde functie als de bibliotheek. Het is de plek waar de verwachting wordt gewekt dat je met iets nieuws in aanraking komt.”

De Boekenberg in Spijkenisse, ontworpen door architectenbureau MVRDV, biedt behalve aan de collectie bibliotheekboeken plaats aan een milieueducatiecentrum, twee schaakverenigingen en een horecagelegenheid.

Bij het ontwerpen van de bibliotheek ging het vooral om ”plekken maken”. Want gebruikers van de nieuwe bibliotheek doen hier hun huiswerk, lezen de krant of ontmoeten elkaar. Ieder zoekt hiervoor zijn eigen behaaglijke plekje.

Het concept ”berg” is in de bibliotheek van Spijkenisse briljant uitgewerkt. Op en in de berg ontstaan de plekken als vanzelf. Het beklimmen van de boekenberg geeft een logische route door het gebouw. De vergelijking van het beklimmen van de berg met het vergaren van kennis is snel gemaakt. Uiteraard bevindt zich op de top van de berg het café. En natuurlijk kun je hier kranten en tijdschriften lezen. De ruimten voor kinderboeken zitten in spannende grotten.

In het gebouw zijn helemaal geen vrijstaande boekenkasten. De kasten en de reling langs de route zijn één geheel. Hierdoor zijn er geen vergeten achterafhoekjes. Dwalend over de boekenberg naar de top wordt de bezoeker langs de complete collectie geleid. Het vinden van een bepaalde titel wordt hierdoor echter niet gemakkelijk. De hele verzameling boeken wordt gepresenteerd als even belangrijk. Maar het nodigt wel uit tot ”browsen”.

Een bibliotheek nodigt –volgens het Unescomanifest uit 1994– ertoe uit om „constructief deel te nemen aan het maatschappelijk leven door vrije en onbeperkte toegang tot kennis, wetenschap, cultuur en informatie.”

Natuurlijk, de bibliotheek heeft toekomst. Want, zoals de schrijver Remco Campert zegt: „Schrijven gaat door, de wil om gelezen te worden gaat door.” Of in de woorden van Van Nispen tot Sevenaer: „Er is niets mooier dan een goed verhaal.” Daarbij maakt het niet uit in welke verschijningsvorm het verhaal te vinden is: in een kunstwerk, in muziek of in een boek.

Toch doet er zich een ingrijpende verschuiving voor. De bibliotheek als verzamelplaats voor kennis en informatie is niet langer uniek. De mobiele telefoon, waar inmiddels meer dan de helft van de wereldbevolking over beschikt, is de snelst groeiende bibliotheek ter wereld. Hij verbindt en brengt mensen samen, men deelt ideeën.

In de bibliotheek verschuift de aandacht van het boek naar de gebruiker. Volgens van Nispen tot Sevenaer is de collectie van de bibliotheek niet langer het boek, maar de gebruiker zelf. En het doel van de bibliotheek is het maken van een verbinding tussen mensen.

In de nieuwe openbare bibliotheek van Amsterdam valt onmiddellijk de collegezaalachtige ruimte achter in het gebouw op. Als in een auditorium zijn hier trapsgewijs terrassen gebouwd die ruimte bieden aan tal van werkplekken. Gebruikers nemen hun computer mee en bouwen de plek met laptopstandaard en toetsenbord om tot volwaardig kantoor.

Ook hier er is een restaurant waar je je koffie kunt drinken tussen kranten uit de hele wereld. Het gebouw is een soort overzichtelijk labyrint. Via de krantenhoek kun je met een bijzondere wenteltrap direct naar de cd-afdeling, maar je kunt ook via een lift of het trappenhuis vanuit de centrale hal naar dezelfde verdieping.

Aan de voorzijde van het gebouw is op elke bouwlaag een soort huiskamer ingericht met zachte kussens waar je op kunt hangen, fauteuils waarin je weg kunt duiken en formele bureaus verspreid door de ruimte. Dit allemaal met uitzicht over het water en het silhouet van de historische binnenstad van Amsterdam op de achtergrond.

Tentoonstellingen over vormgeving en kunst lopen door over verschillende verdiepingen van de bibliotheek. De objecten worden direct naast de boeken met achtergrondinformatie getoond. Helemaal boven is weer een restaurant. Het gebouw biedt een vloeiende overgang van werken naar leren, naar mensen ontmoeten en eten.

De mooie materialen, het warme parket en het fraaie natuursteen geven een luxe maar niet opdringerige sfeer, waardoor de bezoeker zich op zijn gemak voelt. De Amsterdamse bibliotheek herbergt een enorme hoeveelheid bezoekers. Dat is te begrijpen. Als je in Amsterdam studeert en op een achterafkamertje woont, kun je vanzelfsprekend niet wachten totdat de bibliotheek weer open is. Deze bibliotheek heeft toekomst.