Er is helemaal niets aan de hand, zegt Deburso. Zijn boek stelt slechts „een reeks van belangrijke vragen die leiden tot een diepgaande reflectie, en die zo het democratisch debat ten goede komen”, bepleit hij zijn onschuld. Het boek is „in geen geval een aanklacht tegen de waarden van de monarchie, maar gaat juist over de familie die deze waarden moet belichamen”, stelt hij. De lezer zou door zijn boek de personen achter de koninklijke titels beter leren kennen.

De inhoud van het boek lijkt wat anders te vertellen, want, zoals de uitgever zelf zegt, alle leden van de koninklijke familie worden bekritiseerd, alleen prins Laurent wordt een beetje gespaard. Ondertussen staat het boek vol „onthullingen” die veelal niet gunstig zijn voor de persoon in kwestie.

Zonder te willen bijdragen aan het verspreiden van kwade geruchten over deze Belgische hooggeplaatsten ter illustratie twee voorbeelden van de werkwijze van Deborsu en verwanten.

De auteur schrijft in ”Koningskwesties” bijvoorbeeld dat kroonprins Filip een zeer innige band had met zijn vriend Thomas de Marchant et d’Ansembour. De suggestie is gewekt: Filip zou homo zijn. Op de vraag van een journalist of Filip homo is, antwoordde Deborsu echter dat hij het niet weet, maar dat het zou kunnen. Zo blijft die suggestie hangen.

De Marchant et d’Ansembour heeft inmiddels gereageerd en is niet mals in zijn kritiek op Deborsu: „Ik ken prins Filip sinds bijna dertig jaar, we hebben gemeenschappelijke vrienden en ik heb een diepe achting voor hem. De voorstelling die de heer Deborsu maakt van deze vriendschappelijke relatie is buiten alle proporties, op sensatie belust en, zo vrees ik, gewild dubbelzinnig.” De vriend heeft het idee dat Deborsu maar één doel heeft: de prins beschadigen.

Voorbeeld twee. Alle kinderen van Filip en Mathilde zijn verwekt via ivf, aldus het boek. Argument van Debuso: de kinderen zijn allemaal geboren in het Erasmusziekenhuis in Brussel, een ziekenhuis dat gespecialiseerd is in ivf-behandelingen. Dus…

Anonieme bronnen en „bevoorrechte getuigen uit de Koninklijke entourage” bevestigden deze en andere geruchten, stelt Debuso. Opnieuw is een gerucht –voor velen als feit geaccepteerd– de wereld in gebracht. Ongenadig staat het op papier, op internet. Voor altijd.

Interview

Belgische media uiten inmiddels meer en meer kritiek op het boek. Deborsu baseert een groot deel van zijn boek op een „zeer emotioneel interview met de koning over diens familie, kinderen en geloof.” Over welk interview gaat het dan, is de veelgestelde vraag. Want de Belgische koning geeft nooit interviews. De wet maakt dat vrijwel onmogelijk: alles wat de koning zegt, valt onder de ministeriële verantwoordelijkheid. Daarom zijn interviews in België uiterst ongebruikelijk.

Daarbij komt dat het interview achttien jaar geleden zou hebben plaatsgevonden. Kritische Vlaamse media vragen zich af wat de waarde van het boek dan is. Actueel is de informatie van Deborsu in ieder geval niet.

Negeren

En het hof? Wat kan de Belgische koninklijke familie doen? Het is altijd de vraag of reageren beter is dan negeren. Door te reageren kan het idee ontstaan dat het boek een reactie –en dus het lezen– waard is. Een reactie vanuit het hof kan de verkoopcijfers juist opstuwen. Een ongewild effect. Daarom wegen adviseurs van koningen en koninginnen in dit soort situaties altijd de voors en tegens.

In België koos het paleis in het geval van ”Koningskwesties” wel voor de aanval. Het hof zag zich op de zaterdag voor publicatie genoodzaakt met een verklaring afstand te nemen van de inhoud van het boek. „Indien de media correct weergeven wat er in dit boek is geschreven, bevat het werk talrijke totaal onjuiste en beledigende gegevens”, zo schreef de perschef.

De reactie was nu direct en openlijk, soms gebeurt het subtieler. Een bevriende politicus, een hoveling of een lid van de inner circle van het staatshoofd laat zich dan tegenover een zorgvuldig geselecteerde journalist uit over een publicatie of kwestie. Zo hoort het volk indirect toch wat de koning of koningin vindt. Ging het zo ook niet toen oud-premier Lubbers aan het begin van de kabinetsformatie liet doorschemeren dat koningin Beatrix eigenlijk wel opgelucht was met het besluit van de Tweede Kamer om haar geen rol meer te geven bij de benoeming van formateurs?

Politieke situatie

Het boek gaat vooral over de familie van de koning, stelt Deborsu. Zo ziet het hof dat waarschijnlijk niet. In België speelt er veel meer mee. Publicaties over koning Albert en zijn familie staan altijd in het licht van de politieke situatie in het land. Zeker nu de nationalistische N-VA bij de laatste verkiezingen fors heeft gewonnen, is het hof alert. De N-VA streeft naar meer zelfstandigheid voor Vlaanderen en is republikeins. De positie van de monarchie komt zo in een ander licht te staan.

Het boek komt voor het Belgische hof ook op een moment dat de wind rond het paleis net wat was gaan liggen na alle commotie die de tegendraadse prins Laurent veroorzaakte met zijn buitengewone gedrag.

Trend

De publicatie in België staat niet op zichzelf. Het lijkt een trend te worden om „smeuïge” boeken over vorsten en hun familie te schrijven. Natuurlijk is het van alle eeuwen om gezagdragers te beschimpen. Toch verschijnen er de laatste tien jaar veel, heel veel boeken waarin veel suggesties worden gewekt over het leven van vorsten en hun families.

Neem het boek over de Zweedse koning Gustav dat twee jaar geleden voor veel ophef zorgde. De koning werd erin beschuldigd van contacten met personen die hij beter zou kunnen vermijden. De koning ontkende niet alle details. Blij was hij echter niet met het boek.

In Spanje verscheen deze week een boek met „schandalen” rond kroonprinses Letizia. Begin dit jaar lag een boek over de eenzaamheid van de Spaanse koningin Sofia –althans, dat was de boodschap van het boek– in de winkels. Het lastige bij deze en andere boeken is dat onduidelijk blijft waar de waarheid ophoudt en de fantasie en interpretatie begint.

De Engelse persen hebben nog nooit stilgestaan als het om „onthullende” royaltyboeken gaat. Diana, William, Harry, Kate waren en zijn geliefde onderwerpen. Zo zijn er meer voorbeelden uit Europese landen te noemen.

Kassa

Hoofdargument voor deze publicaties is de kassa. Die moet rinkelen. En de nieuwsgierigheid van lezers om achter de paleisdeuren te kijken is groot.

Maar er is meer aan de hand. Het republikeinse denken neemt toe, of beter gezegd: de binding die onderdanen met regerende families hebben, wordt minder. Misschien nog wel belangrijker: het gezag van staatshoofden en politici is tanende. Er zijn auteurs die daar graag een handje aan meehelpen.

Verder vormen koninklijke families een dankbaar en gemakkelijk slachtoffer voor auteurs. Dat wat je schrijft, is moeilijk of niet te controleren. Onder de dekmantel van anonieme bronnen kan een auteur vrij ongecontroleerd zijn gang gaan. Niemand die de anonieme bronnen ooit te spreken krijgt en als dat wel gebeurt, zal die bron ook in een andere publicatie zonder naam willen worden opgevoerd.

Een royal is een gemakkelijke prooi, want in de meeste gevallen houdt het hof zelf zijn mond. Het kan vaak ook niet anders. Wat zou de politiek, wat zou het publiek ervan vinden als koning Albert bladzijde voor bladzijde het boek ”Koningskwesties” zou weerleggen? Zijn reactie zou alleen maar voor meer beroering zorgen en de weerlegging zou zelf ook weer een punt van discussie worden.

Nederland

Hoe is het in Nederland? De afgelopen jaren verschenen er verschillende boeken die zwarte bladzijden van de Oranjegeschiedenis beschreven. Een paar voorbeelden.

Historicus Gerard Aalders schreef kritische boeken over prins Bernhard. Het laatste ging over de omkoopaffaire rond de aanschaf van vliegtuigen, het zogenoemde Lockheedschandaal. ”De vrouwen van prins Bernhard” van Marc van der Linden mag ook niet ongenoemd blijven.

Dorine Hermans schreef –soms samen met Daniela Hooghiemstra– boeken die tot directe kritiek van de koningin en de Rijksvoorlichtingsdienst leidden. Dan moet je het wel bont maken. Hermans’ boek ”Wie ben ik dat ik dit doen mag” –over zes inhuldigingen van Oranjevorsten– suggereerde een huwelijkscrisis in de tijd rond de troonsbestijging van koningin Beatrix. In ”Voor de troon wordt niemand ongestraft geboren” haalden de auteurs de koningen Willem I, II en III door het slijk. Goed, dat waren niet altijd lieverdjes, maar de toon was tendentieus, zo vond ook koningin Beatrix. De tv-serie die naar aanleiding van het boek werd gemaakt, was wellicht nog beschimpender. Nederland smulde.

Toch lijkt de Nederlandse royaltyverslaggeving wat serieuzer van toon te zijn dan die in België. Er verschijnen wel boeken à la ”Koningskwesties”, maar die krijgen minder aandacht. Boeken van auteurs als „onderzoeksjournalist” Ton Biesemaat en „Oranjehuiskenner” J. G. Kikkert worden veelal niet erg serieus genomen.

De serieuzere boeken over de Nederlandse koninklijke familie gaan vaak ook over schandalen. Neem de publicaties van Cees Fasseur –de koningin zette haar archief er zelf voor open– en Annejet van der Zijl. Ook die gaan over Bernhards buitenechtelijke activiteiten, oorlogsverleden, omkoopaffaires en de buitenproportionele invloed van gebedsgenezeres Greet Hofmans ten tijde van koningin Juliana. Helaas bieden die genoeg stof tot schrijven en echte onthullingen.