De Rooms-Katholieke Kerk moet zich vooral bemoeien met gedoopten die zich van het geloof hebben afgekeerd, stelde paus Benedictus XVI gisteren tijdens de hoogmis in de Sint-Pieterskerk in Vaticaanstad. Met de mis werd de internationale bisschoppensynode afgesloten, die drie weken heeft geduurd en die was gericht op de „nieuwe evangelisatie”, met name in landen waar de ontkerkelijking groot is.

Maar hoe de nieuwe evangelisatie moet worden aangepakt blijft in het ongewisse. De deelnemers –ruim 250 bisschoppen en zo’n 100 andere deskundigen, inclusief enkele protestanten– spraken zich uit over alle uitdagingen die aan de Rooms-Katholieke Kerk, en het christendom in het algemeen, worden gesteld.

Heel wat bijdragen van bisschoppen bestonden echter uit risicoloze voordrachten. „We moeten constant en met verve de Heilige Geest aanbidden. Dat is het eerste element voor een strategie van de nieuwe evangelisatie”, sprak hulpbisschop Everardus de Jong, de Nederlandse vertegenwoordiger. Het leek op de woorden die de paus, en vele anderen, eerder hadden gesproken.

Toch gingen enkele bisschoppen moeilijke onderwerpen niet uit de weg, zeker toen de evangelisatie onder moslims ter sprake kwam, en de benarde positie van tot het christendom bekeerde moslims in islamitische landen. Voor grote opschudding zorgde de Ghanese kardinaal Peter Turkson, voorzitter van de Pauselijke Raad voor Gerechtigheid en Vrede, die een YouTubefilm liet vertonen aan de synodedeelnemers. In de film werd de geografische opmars van de islam ten koste van het christendom getoond. Mede omdat de film kennelijk uitging van ongefundeerde cijfers, verontschuldigde de kardinaal zich later. De actie van de kardinaal gaf echter wel de frustratie aan van een aantal bisschoppen, met name bisschoppen uit gebieden waar de islam numeriek sterk is.

Vandaag werd op de Pauselijke Universiteit van Lateranen in Rome een congres gehouden over nieuwe evangelisatie in islamitische landen. Het is een teken dat dit onderwerp de Rooms-Katholieke Kerk zeer na aan het hart ligt. In officiële verhandelingen komt de kerk er echter niet expliciet op terug.

Een paar dagen voor het slot van de synode had gemiddeld elke deelnemer wel een voorstel ingediend. Uiteindelijk werd de lijst van zogeheten Propositiones teruggebracht van 326 tot 58 voorstellen. Deze worden door de paus geëvalueerd en hij zal ze afwijzen of opnemen in zijn postsynodale exhortatie, een pauselijk document, waarvan de publicatie over een jaar is te verwachten. Hij kan ook andere aanbevelingen toevoegen.

De voorstellen bestaan uit een breed scala aan onderwerpen: secularisme, de rol van het Tweede Vaticaans Concilie, mensenrechten, religieuze vrijheid, de sociale leer van de Rooms-Katholieke Kerk, theologie, armoede, volksreligie, de rol van de nieuwe katholieke bewegingen, wetenschap, oecumene en de dialoog met de islam. Dit alles in het licht van het fenomeen van de secularisatie.

Een belangrijk probleem dat veel deelnemers aan de orde stelden, was het probleem van gescheiden kerkleden die opnieuw zijn getrouwd, en die uitgesloten zijn van enkele sacramenten, zoals het avondmaal. Afgevaardigden uit met name West-Europa vinden dat die mensen in de kou worden gezet. Dit probleem wordt in de conclusie echter kort genoemd, in het hoofdstukje over het christelijke gezin: „De nieuwe evangelisatie moet proberen om belangrijke pastorale problemen aan te pakken, zoals in het geval van gescheidenen die zijn hertrouwd, de situatie van hun kinderen en het lot van de verlaten echtgenoten.” Ook gaat het hoofdstuk in op de situatie van samenwonenden en „de tendens in de samenleving om het huwelijk te herdefiniëren.” Problemen worden wel aangestipt, maar concrete oplossingen niet aangedragen.

Verrassend is de magere uitkomst niet. De synode is niet meer dan een pauselijk adviesorgaan. De vergadering staat sterk onder controle van de Romeinse curie, en het einddocument wordt door de paus geschreven.

De paus was tijdens de preek in de Sint-Pieterskerk gisteren concreter dan de deelnemers aan de synode. Hij benadrukte dat het van groot belang is dat de kerk toenadering zoekt tot gedoopten. Zij zouden „de vreugde van het geloof opnieuw moeten ontdekken en terugkeren in de gemeenschap van de gelovigen.” Om dit te bereiken moeten er nieuwe methoden worden gevonden, door middel van „nieuwe manieren van expressie.”