Dat stelt de Algemene Rekenkamer woensdag in een rapport dat naar de Tweede Kamer is gestuurd. Volledig uit het JSF-programma stappen levert in eerste instantie weliswaar 265 miljoen euro op, maar kost op langere termijn zeker 405 miljoen. Uit de testfase stappen ligt volgens de Rekenkamer gezien de nadelen „niet voor de hand”. De Rekenkamer constateert ook dat gewoon doorgaan met het JSF-programma zoals het huidige kabinet wil, „functionele voordelen” oplevert, maar tegelijkertijd risico’s kent. Die zitten in mogelijk nieuwe vertragingen of het verder stijgen van de kosten van de JSF-toestellen.

Het Rekenkamerrapport is daarmee een steun in de rug geworden voor de voorstanders van de JSF. De twee opties van uitstappen kennen vooral nadelen, doorgaan heeft voornamelijk voordelen. Wel wordt het volgens de Rekenkamer onmogelijk om voor het budget in de toekomst 85 JSF-toestellen te kopen, het getal waarmee Defensie in rekenmodellen altijd heeft gewerkt.

Minister Hans Hillen van Defensie is het op dat punt eens met de Rekenkamer en geeft in een schriftelijke reactie meteen aan dat hij nu inzet op de aanschaf van 56 toestellen. Hillen had dit voorjaar al eens gezegd dat een kabinet in de toekomst zeker minder dan 85 vliegtuigen zal kopen, maar het is voor het eerst dat het kabinet een aantal noemt. Hillen denkt dat het met 56 JSF-vliegtuigen (de luchtmacht beschikt nu over 68 F-16-toestellen) mogelijk is om de taken van Defensie operationeel verantwoord uit te voeren.

In algemene zin concludeert de Rekenkamer dat de ambities van de luchtmacht niet passen binnen het budget. Defensie moet de taken en inzet van de luchtmacht daarom heroverwegen.

Defensie heeft in het verleden 4,5 miljard euro gereserveerd voor de vervanging van de F-16. Daarvan is nu nog 4,05 miljard euro beschikbaar.

Een besluit over de daadwerkelijke aanschaf van de JSF-toestellen is overigens nog niet genomen. Dat zal een volgend kabinet moeten doen.

Reactie CDA

Raymond Knops, Defensiewoordvoerder van de Tweede Kamerfractie van het CDA via Twitter: „Mijn conclusie n.a.v. rapport Algemene Rekenkamer. Bij kopen JSF van de plank, slaan we de plank volledig mis. Penny wise, pound foolish.”

Reactie CU

Joël Voordewind, Tweede Kamerlid van de ChristenUnie: „Ik ben blij met dit onderzoek die op verzoek van de ChristenUnie is uitgevoerd. Nu uit de JSF stappen is geld over de balk smijten en betekent het verlies van broodnodige banen. Een onverantwoord voorstel van de PvdA midden in deze crisis. Een nieuwe kandidaat-vergelijking kan, maar zeker nu niet stoppen met de testfase van de JSF.”

Reactie VDD

VVD-Kamerlid Han ten Broeke: „Het rapport van de Algemene Rekenkamer is kraakhelder en bevat voor de VVD geen opvallende nieuwe conclusies. Uitstappen is duur. Doorvliegen met de huidige F-16 toestellen zo mogelijk nog duurder. En met het beschikbare budget voor de vervanging van de F-16 zal goed moeten worden gekeken hoe de ambities van de luchtmacht zich verhouden tot onze beperkte financiële mogelijkheden. Dat is aan een nieuw kabinet en daarover wordt nu onderhandeld en doen wij dus geen uitspraken.”

Reactie GroenLinks

Bram van Ojik, fractieleider van GroenLinks: „Het parlement is regelrecht de JSF-fuik ingelokt. Om de PvdA binnenboord te houden, werd besluitvorming over de aanschaf steeds uitgesteld. Ik ben benieuwd of de PvdA met het einde van de onderhandelingen in zicht wel kleur durft te bekennen. Doorgaan met dit project betekent niet alleen een aanslag op de Nederlandse portemonnee, maar zet ook de toekomst van Defensie op het spel. Het is hoog tijd om eindelijk écht goed zicht te krijgen hoe we in dit miljardenverslindende project verzeild zijn geraakt. Hoe de kosten de afgelopen tien jaren zó uit de hand zijn gelopen, wat realistische verwachtingen zijn voor het verdere verloop van dit project en hoe we in de toekomst voorkomen dat we deelnemen aan projecten die zo de mist ingaan. Met deze rapporten in de hand zal GroenLinks zich hiervoor hard blijven maken.”

Reactie SP

SP-Kamerlid Jasper van Dijk: „Het Rekenkamerrapport is een steun in de rug voor de tegenstanders van de JSF. Er blijkt uit dat elke optie met grote onzekerheid is omkleed. Stoppen is voor ons de beste optie, want het draagvlak voor de JSF is minimaal. Doorgaan kent enorme onzekerheden, vooral vanwege ontwikkelingen in de VS: grote vertragingen in het project, gebreken en kostenstijgingen.

Dat stoppen ook geld kost, heb ik altijd erkend. Dat is logisch, omdat we er al zo ver in zitten. Maar die kosten zijn afgerond 150 miljoen tegen aanschafkosten van 4 miljard euro. Dat is dus veel lager.

We moeten eerst een debat voeren over de taken van de krijgsmacht en tezijnertijd bezien hoe we de F-16 gaan vervangen. Eerst dat debat in plaats van rücksichtlos een straaljager aanschaffen. Ik ga ervan uit dat de PvdA ook vasthoudt aan de motie om te stoppen met de JSF. Het minste dat het kabinet kan doen is een nieuwe vergelijking van alle kandidaten voor de opvolging van de F-16.”