Zie je die rivier daar stromen? vraagt een Nederlander terwijl hij zijn auto aan de kant zet. De man is werkzaam in het zuidwesten van China en woont er al jaren. „Daar liggen regelmatig geaborteerde foetussen, door het ziekenhuis ernaast als afval gedumpt.”

Rechts van de weg glinstert inderdaad een waterstroom langs een grijsgrauw gebouw. „Een probleem is”, gaat de man verder, „dat de school van mijn kinderen er in de buurt ligt. Die zijn al een paar keer geschokt thuisgekomen omdat ze dode baby’s in het water hadden zien liggen.”

Enkele dagen later vertelt een Chinese man over „een goede kennis” die hem enkele weken geleden „vanuit een graanveld” belde en meedeelde dat ze zich daar even had verstopt, omdat er inspecteurs van het geboorteplanningsbureau bij haar aan de deur stonden. Ze was zwanger van haar tweede kind en wilde voorkomen dat ze zou worden meegenomen naar het bureau. Dankzij een tip van een vriend had ze op tijd haar huis kunnen ontvluchten.

Twee voorbeelden van de wijze waarop het Chinese eenkindbeleid het dagelijks leven van gewone burgers op zijn kop zet. De voorpagina’s van kranten worden er niet mee gehaald, ondanks dat zulke confrontaties diep ingrijpen in de levens van hen die dit meemaken.

Wereldnieuws waren deze zomer wél de gebeurtenissen rond Feng Jianmei uit Ankang in de provincie Shaanxi, Ze was zeven maanden zwanger van haar tweede kind toen ze door een twintigkoppig team van het plaatselijke geboorteplanningsbureau uit haar huis werd gehaald en naar het ziekenhuis gebracht, waar haar kind werd geaborteerd.

Juichstemming

Niet zozeer dit nieuws op zich als wel de foto van Feng, liggend naast haar dode baby, zorgde wereldwijd voor beroering. Zozeer zelfs dat de autoriteiten in China besloten om de verantwoordelijke ambtenaren van het planningsbureau de laan uit te sturen. Leidde het ook tot een verbod op gedwongen abortussen van bijna voldragen foetussen? Volgens de Chinees-Amerikaanse prolifebeweging All Girls Allowed (AGA) was dat zeker het geval. Een woordvoerder meldde vorige maand dat het centrale bureau voor geboorteplanning in Peking had bevolen dat het afgelopen moest zijn met het afdwingen van zulke late abortussen.

Niet iedereen was lovend over de juichstemming van de mannen en vrouwen van AGA. Zo hekelde de Amerikaanse activist Steve Mosher, al vele jaren een fervent tegenstander van de abortuspraktijken in China, de AGA-medewerkers als goedgelovige lieden. „De Chinese Partij wil ons al dertig jaar doen geloven dat het eenkindbeleid gebaseerd is op volledige vrijwilligheid”, reageerde hij fel. En daarom worden vrouwen in China volgens hem „tot op de dag van vandaag opgepakt en tegen hun wil geaborteerd.”

Ook Bob Fu, die met zijn organisatie ChinaAid vanuit de VS opkomt voor met name vervolgde christenen in zijn vaderland, wil niets weten van wat AGA beweerde, namelijk dat China sinds kort zijn eenkindbeleid humaner heeft gemaakt. De conclusies van AGA worden niet onderbouwd met concrete bewijzen, aldus Fu in een reactie op zijn website. Ook hij noemt de AGA-medewerkers „naïef”, en hij verwijt hen dat ze met hun conclusies de internationale gemeenschap misleiden.

De vraag is ook wat precies onder ”dwang” wordt verstaan? Een vrouw het huis uit sleuren is een vorm van dwang, maar geldt niet hetzelfde voor een gezin een megaboete voorhouden, als het niet aan abortus meewerkt? Precies dat was aan de orde bij Feng Jiangmei. Zo liet haar man, Deng Giyuan, weten dat ze de boete van 40.000 yuan waarmee ze de geboorte van hun kind hadden kunnen afkopen, onmogelijk konden betalen.

Milder is intussen wel de toon waarop er over het eenkindbeleid wordt gecommuniceerd, bijvoorbeeld op posters en billboards. Dit voorjaar al meldde The Guardiancorrespondent Mary Hennock vanuit Peking al dat de toon verandert. „Nieuwe slogans benadrukken de voordelen van het hebben van minder kinderen, waarbij ook de hardnekkige discriminatie van meisjes wordt gehekeld. Een Chinees in de provincie Yunnan bevestigde deze zomer die trend. „Vroeger kon je langs de weg zien staan: ”Fok liever varkens in plaats van kinderen”, maar dat is voorbij.

De reden van deze verandering van toon is volgens Hennock dat agressieve teksten weerzin opriepen en burgers al bijvoorbaat in het defensief joegen.

Gegevens in krant

Intussen blijven er voorvallen rond agressief optredende planningsautoriteiten naar buiten komen. China Aid meldde in augustus dat Qingdao Nieuws, een krant in Qingdao, in het oosten van China, de namen, adressen en andere persoonlijke gegevens had gepubliceerd van tien echtparen die een tweede of zelfs derde kind hadden zonder dat ze de boetes die daarvoor gelden, hadden betaald. 
Chen Guangcheng, de blinde prolifeactivist die dit jaar vanuit China naar de VS mocht emigreren, gaat vanuit zijn nieuwe standplaats Amerika onverminderd door met het aan de kaak stellen van misstanden op het terrein van geboorteregeling in zijn vaderland. Volgens de Amerikaanse prolifewebsite lifesitenews.com heeft Chen begin september het computerconcern Apple opgeroepen om niet langer mee te werken aan gedwongen zwangerschapstesten onder werknemers in 24 Applevestigingen in China. Wat gebeurt er met vrouwen die zwanger blijken te zijn? vroeg Chen zich hardop af. Kunnen klanten van Apple ervan uitgaan dat werknemers niet worden gedwongen tot abortussen?

Doodsbang

Een wrang geval van gedwongen abortus deed zich deze zomer in Changsha, in de noordelijke provincie Hunan, voor, meldde ChinaAid. Daar werd Cao Ruyi, vijf maanden zwanger van haar tweede kind, weliswaar onder druk van actiegroepen uit het ziekenhuis (lees: abortuskliniek) ontslagen, maar zij en haar man hangt nu een boete van omgerekend 25.000 dollar boven het hoofd. Dat is vier keer het jaarinkomen van het gezin. Ze kunnen dat onmogelijk betalen, maar de vrouw is nu doodsbang dat ze alsnog naar de kliniek wordt gebracht.

Nu worden medewerkers van planningsbureau vaak geconfronteerd met echtparen die hen te slim af zijn. Die bureaus komen vaak in actie omdat ze onder van bovenaf gestelde limieten willen blijven voor wat betreft het aantal geboorten in hun stad of regio. In andere steden zijn de medewerkers simpelweg voor hun inkomen afhankelijk van de boetes die ze innen bij overtreders.

Maar daartegenover staan steeds slimmere echtparen. Zo vertelde een Chinees deze zomer dat zwangere vrouwen in zijn provincie pas met hun ter wereld gekomen tweede kind naar buiten komen als ze geld genoeg hebben voor het betalen van de boete, soms is dat na zes, zeven jaar. Andere vrouwen wijken uit naar naburige provincies om hun tweede of derde kind te laten registreren.

Naar Hongkong

Of: ze gaan naar Hongkong. Naar deze speciale Chinese regio (waar grotere vrijheden gelden) wijken jaarlijks tienduizenden Chinese vrouwen uit om er te bevallen van een tweede of derde kind. In 2010 waren dat er 41.000, de helft van alle Hongkongse geboorten. Steeds meer Hongkongers ergeren zich daaraan, vandaar dat begin dit jaar er een officiële limiet werd afgekondigd door de overheid: voor 2012 mogen er 35.000 vrouwen komen en niet meer.

Een fundamenteel probleem bij de aanpak van abortussen in China, zeggen ingewijden, is de de kijk die veel Chinezen op het ongeboren menselijk leven hebben. Zij zien een kind pas als mens nadát het is geboren. Een foetus mag je dan ook doden, ook al is hij ouder dan zeven maanden (officieel de wettelijke grens voor abortus in China). Volgens de zegsman is dat de reden waarom er zo achteloos met foetussen wordt omgesprongen. Overigens gaf hij wel toe dat vaders en moeders in verwachting daar veelal anders over denken.

Vergrijzing

Tegenover de belangen van aborteurs en planningbureaus en ondanks de kijk van veel Chinezen op de (on)menswaardigheid van foetussen, lijkt het eenkindbeleid zijn langste tijd te hebben gehad. Vanwege de snelle vergrijzing van de samenleving wordt het nationaal inkomen immers door steeds minder jongeren verdiend (de ratio is nu nog acht werkenden op één 65-plusser; over veertig jaar is die verhouding 2:2, aldus Nailene Chou Wiest in een analyse op CaixinOnline). Intussen zullen de kosten van de ouderenzorg schrikbarend stijgen.

En daarom zou volgens sommige economen de tijd wel eens kunnen aanbreken dat er betááld gaat worden in plaats van gestraft voor ieder extra kind dat in China ter wereld komt.

Helaas zal die omslag voor vele duizenden ongeboren levens te laat komen.