Ds. Visscher van de gereformeerde gemeente in Amersfoort en ik hebben in ieder geval één ding gemeen. We zijn niet de vrolijksten thuis. Eind vorige maand publiceerde hij in deze krant een opinieartikel waarin hij schreef dat de gereformeerde gezindte zich moet voorbereiden op de seculiere tegenwind die komt. Maar elk besef van urgentie ontbreekt. En erg weerbaar zijn we niet. Zou een christelijke denktank kunnen helpen, „een instituut dat ons wat verder kan helpen bij de beantwoording van vragen die een seculiere samenleving oproept?” zo vraagt hij. Ik deel zijn zorgen volledig. En ik geloof ook dat zo’n denktank een goede bijdrage kan leveren.

Peter Schalk van de RMU kijkt er geheel anders tegen aan, zo liet hij in een reactie in deze krant weten. Er is al een Panel Presentie, een lobbyclub voor de gereformeerde gezindte. Een denktank zou het alleen maar erger maken, denkt Schalk. Als we zo’n instituut zouden hebben, zou iedereen weer in slaap sukkelen, vanuit de gedachte dat het nu allemaal geregeld is.

Schalk maakt twee denkfouten. Hij is trots op de reformatorische belangenbehartiging achter de schermen – en vanuit zijn positie is dat nog begrijpelijk ook. Maar daar gaat het hier niet om – hoe belangrijk het lobbywerk wellicht ook is. Ds. Visscher heeft het over vorming, toerustrusting, weerbaarheid.

Dat is de tweede vergissing van Schalk. Zijn betoog is gebaseerd op de veronderstelling dat er een boze buitenwereld is waartegen reformatorische professionals zich moeten verzetten. Achter de dijken van de gezindte is alles wel in orde. Maar juist daarover heeft ds. Visscher zijn zorgen. En terecht.

Tijdens lezingen en debatten in het land ontmoet je vooral een grote mate van onzekerheid. Er is een diffuus besef van dreiging, en een grote behoefte om het front tussen orthodox-christelijk Nederland en een seculiere meerderheid zo precies mogelijk uitgetekend te krijgen. Om vanuit kennis van de eigen traditie te leren hoe dat front is ontstaan en wat de argumenten zijn om zich teweer te kunnen stellen. En ook weer een boodschap voor de gehele samenleving te hebben.

Dat is de toerusting waar ds. Visscher het over heeft. Niet alleen individuen schreeuwen daarom. Ook gezinnen, scholen en, vooral, de kerken, die op dit punt een belangrijke rol hebben.

Waarom kan een denktank in deze situatie goede diensten bewijzen? Er zijn twee soorten denktanks. Er zijn denktanks die zich toeleggen op de beïnvloeding van politici en de publieke opinie. Schalk heeft bij het woord ”denktank” waarschijnlijk aan deze specifieke vorm gedacht.

Maar er zijn ook denktanks die een culturele, educatieve taak hebben. Zij richten zich niet activistisch op de buitenwereld, maar op een eigen achterban, die zij toerusten om de confrontatie met de buitenwereld aan te kunnen. Een soort volwasseneneducatie dus, opvoeding, vorming van de opvoeders die anderen vormen: ouders, onderwijzers, leraren, predikanten.

Niet zelden beschikken opvoeders niet over de kennis en maatschappelijke ervaring om hun kinderen, leerlingen en gemeenteleden met de kennis en weerbaarheid toe te rusten die zij nodig hebben om zich (menselijkerwijs gesproken) staande te houden in de storm van een seculiere meerderheid – een meerderheid die haar vrijheden niet ongemoeid laat en hen wil dwingen zich te schikken onder de liberale eenheidsdeken die zij over het gehele land wil uitspreiden. Zulke denktanks kunnen hun werk doen door het organiseren van cursussen, leesgroepen, congressen 
en het verzorgen van publicaties, zoals de uitgave van een tijdschrift.

Toenemende tegenwind

Het lijkt me meer dan ooit van belang het initiatief zoals ds. Visscher dat voorstelt, een gulle kans te geven. In de eerste plaats omdat die gure seculiere tegenwind de komende jaren harder dan ooit in ons gezicht zal blazen. We krijgen, naar het zich laat aanzien, een kabinet van PvdA en VVD, met een bijrol in de oppositie voor de christelijke partijen. VVD en PvdA hebben grote tegenstellingen te overbruggen om de economie en overheidsfinanciën op orde te brengen. Vaak worden zulke tegenstellingen aan het oog onttrokken door een enthousiaste ‘immateriële’ agenda. Misschien dat VVD en PvdA nog een beetje voorzichtig zullen zijn omdat zij álle partijen nodig kunnen hebben voor een meerderheid in de Eerste Kamer. In dat geval zullen ze alle initiatieven aan de Kamer zelf laten. Des te erger, zou ik zeggen. Zo is het homohuwelijk er ook gekomen.

Wat zich aankondigt, is een liberale agenda die weinig geduld zal hebben met de SGP en gewetensbezwaarde ambtenaren, die een einde zal maken aan de ‘bevoorrechte’ positie van ‘discriminerende’ bijzondere scholen, en de rechten van het kind zal inroepen om een einde te maken aan de jongensbesnijdenis (en daarna aan de doop?). Dan zal de seculiere tegenwind door onze scholen, kerken en gezinnen gaan waaien. Misschien zal dat dan de wake-up call zijn die de gereformeerde gezindte uit haar sluimer zal wekken. Maar dan zal het natuurlijk ook te laat zijn. Waarom zullen we elkaar nu al niet helpen bij de toerusting om die aanslag te voorkomen – of ook daarna weerbaar te zijn wanneer die aanslag mocht gelukken?