De Jordaanse moslimbroeders hebben opgeroepen tot een massademonstratie tegen de parlementsverkiezingen die dit najaar zullen worden gehouden. Leiders van de belangrijkste Jordaanse stammen hebben op hun beurt eveneens gedreigd de straten van Amman te zullen overspoelen met 200.000 mensen.

Net als in andere Arabische staten worstelt de Jordaanse monarchie met onrust en ontevredenheid. Omdat de protesten aanvankelijk bescheiden waren in omvang, spraken de Jordaanse betogingen minder tot de internationale verbeelding dan soortgelijke acties in landen als Tunesië en Egypte.

Een belangrijk verschil was bovendien dat in beide laatste landen nadrukkelijk het vertrek werd geëist van de zittende presidenten, terwijl de Jordaanse protesten zich vooral leken 
te concentreren op politieke 
en economische hervormingen en het bestrijden van de corruptie.

De ontevredenheid richtte zich tegen de regering en politici en niet tegen het Jordaanse vorstenhuis. De crisis in het koninkrijk blijkt echter langdurig te zijn en naarmate de maanden verstreken, kwam ook de Jordaanse vorst Abdullah steeds meer onder vuur te liggen.

Paniekvoetbal

Van overheidswege lijkt er soms sprake van een soort paniekvoetbal. Een voorbeeld is het beleid van de regering rond een verhoging van de benzine­prijzen, enkele weken geleden.

Deze maatregel had te maken met een lening van 2 miljard dollar die Jordanië heeft aangevraagd bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF) om het steeds groter wordende begrotingstekort te bestrijden. Het IMF had hierbij echter als voorwaarde gesteld dat er economische hervormingen zouden worden doorgevoerd, zoals het geleidelijk verlagen van allerlei overheidssubsidies waaronder die op benzine.

De verhoging van de benzineprijzen leidden echter onmiddellijk tot brede protesten bij de bevolking. De Jordaanse vorst Abdullah besloot vervolgens binnen de kortste keren per decreet dat de verhoging niet doorging.

Een ander heet hangijzer betreft de nieuwe „pers- en publicatiewet” die het Jordaanse parlement vorige maand aannam en die door vertegenwoordigers van de Jordaanse pers onmiddellijk heftig werd bekritiseerd als „restrictief en een stap terug.”

De nieuwe wet bepaalt onder meer dat internetkranten en nieuwswebsites een vergunning van de regering nodig hebben. De regering kan de inhoud van het nieuws censureren. Bovendien kunnen journalisten verantwoordelijk worden gehouden voor de inhoud van commentaren die later bij dit nieuws worden gepubliceerd. Veel Jordaanse journalisten vinden de nieuwe wet in strijd met alle beloftes over hervormingen en modernisering.

Breuk

Bij de voor morgen aangekondigde demonstratie is een sleutelrol weggelegd voor de Jordaanse moslimbroeders en allerlei tribale leiders. Dit geeft te denken, omdat er door de decennia heen een stilzwijgende alliantie was ontstaan tussen de moslimbroeders en het Jordaanse vorstenhuis, dat vooral ook geschraagd werd door de Jordaanse bedoeïenenstammen. Dat de huidige kritiek op de Jordaanse vorst precies uit deze hoek komt maakt de situatie extra ernstig.

De Jordaanse moslimbroeders hebben zich georganiseerd in het Islamic Action Front en hun voornaamste kritiek betreft de kieswet. Jordanië is verdeeld in een aantal kiesdistricten die een vastgesteld aantal kandidaten leveren voor het parlement in Amman. Jordaanse kiezers stemmen dus vooral op een 
persoon (kandidaat) en niet zozeer op een nationale lijst of een partij.

De Jordaanse moslimbroeders zijn hier woedend over, omdat zij ervan overtuigd zijn dat de bepaling bedoeld is om een sterk islamitisch blok in het parlement te voorkomen. Ze hebben daarom aangekondigd de komende verkiezingen te zullen boycotten, waardoor de betekenis van deze stembusgang sterk dreigt te verminderen.

Monarchie

Bovendien hebben de broeders hun retoriek tegen het koningshuis opgevoerd en eisen ze thans dat Jordanië een constitutionele monarchie wordt waarin een groot gedeelte van de huidige bevoegdheden van de vorst wordt overgeheveld naar het parlement. Critici van de moslimbroeders verdenken hen er op hun beurt van dat ze via een nieuwe kieswet eerst een islamitische meerderheid in het parlement willen vormen, die dan vervolgens zélf al deze bevoegdheden krijgt.

Israël

De ontevredenheid van de bedoeïenenstammen lijkt niet zozeer een politieke als wel een economische achtergrond te hebben. De bedoeïenen hebben weinig geprofiteerd van de economische liberaliseringspolitiek van de afgelopen jaren. Ze wonen namelijk vooral in de provincies waar weinig vruchten werden geplukt van de economische groei in de hoofdstad Amman.

De stormachtige ontwikkelingen in de Arabische wereld lijken tot op heden vooral grotere instabiliteit te hebben opgeleverd en het kleine Jordanië bevindt zich letterlijk in het midden van deze storm.

Tijdens recente gesprekken met een aantal Jordaanse zakenlieden werd mij echter duidelijk dat zij ervan overtuigd zijn dat de onrust in hun land beperkt zal blijven. Toen ik hun vroeg waar ze deze zekerheid op baseerden kreeg ik een antwoord dat ik het minst verwacht had. Ze bogen zich naar mij toe en zeiden „dat Israël nooit zal toestaan dat Jordanië in chaos vervalt.”