Henk Hendriks, projectleider bij de Fietsersbond, is zelf iemand die liever even omfietst dan dwars door de drukte gaat. „Als ik met mijn dochter in Utrecht naar het zwembad fiets, mijd ik het centrum. Die route is wel korter, maar is mij veel te druk. Ook als ik naar kantoor ga, fiets ik niet langs het station. Liever rijd ik dan een eindje om.”

Te vaak gaat het in de drukte onder fietsers mis, constateert Hendriks. „Hier in Utrecht hebben ze een fietspad omgeleid van het station richting de Uithof. Laatst nog zag ik daar een ambulance staan. Een vrouw zat op de grond met een deken om zich heen. En twee weken daarvoor zag ik ook een incident.”

De cijfers geven hem gelijk: het aantal fietsers dat na een ongeval in het ziekenhuis belandt, is de achterliggende jaren fors gestegen. In de jaren negentig lag dat aantal jaarlijks tussen de 7000 en de 8000, maar tegenwoordig zijn dat er rond de 11.000.

Tegelijk met de stijging van het aantal gewonden is ook het aantal kilometers dat per fiets wordt afgelegd, flink gestegen. Daar is de Fietsersbond blij mee omdat de fiets „het meest mens- en milieuvriendelijke vervoermiddel” is.

Agressie

Het beleid ontwikkelde echter in veel gevallen niet mee met de groei, is de ervaring van de Fietsersbond. Het gevolg: ook op fietspaden in steden ontstaan tegenwoordig op drukke momenten files. Bovendien neemt, behalve het aantal ongevallen, ook de agressie op fietspaden toe.

„Op dat fietspad in Utrecht waar ze een omleiding hebben gemaakt, komen per dag 20.000 fietsers langs”, zegt Hendriks. „Dat is een teken dat je als gemeente je netwerk niet op orde hebt. Dat soort aantallen zou veel meer over de stad verspreid moeten worden.”

Vorige week organiseerde de Fietsersbond samen met Platform31, een organisatie die werkt aan verbetering van stad en regio, een symposium over hoe er meer ruimte voor de fiets gerealiseerd kan worden. De bond nodigde breed uit: behalve verkeerskundige professionals waren er ook ruimtelijke ontwerpers van de partij.

De betrokkenheid van die laatste groep is buitengewoon belangrijk, zegt Hendriks. „Goed beleid is niet alleen een kwestie van een fietspad neerleggen. We zien dat ruimtelijke inrichting veel invloed heeft op de vraag of er wel of niet gefietst wordt.”

In Amsterdam blijkt dat duidelijk: in West wordt veel meer gefietst dan in Nieuw-West. Tegelijk zijn voorzieningen zoals basisscholen en kinderdagverblijven in West veel kleinschaliger en op meer plaatsen aanwezig dan in Nieuw-West. „In Nieuw-West is dat soort voorzieningen bovendien vaak bij winkelcentra gebouwd”, zegt Hendriks. „Dat is typisch plannen ten gunste van de auto.”

Ei van Columbus

Volgens de projectmanager hebben beleidsmakers en stedenbouwkundigen de positie van de fietser nog niet goed op het netvlies staan. „De gedachte is vaak: de fietser redt zich wel. Maar de aantallen worden zo groot dat je zo niet meer kunt denken. Bovendien ontmoedig je mensen daardoor om de fiets te pakken.”

Het ei van Columbus heeft de Fietsersbond ook niet. „De oplossing is heel erg afhankelijk van de situatie”, is de ervaring van Hendriks. „Maar het begint met een vraag stellen. Zoals hier in Utrecht. Wat wil je op deze plek? Een busbaan voor misschien 5000 passagiers per dag? Of toch liever een breder fietspad voor de 15.000 fietsers die nu een ministrookje delen?”

Als het aan de Fietserbond en Platform31 ligt, gaan medewerkers volgend jaar met verkeerskundigen en stedenbouwkundigen aan de slag. „Zeker op locaties waar nieuwbouw komt, is dat belangrijk. Dan kan een fietsroute zo worden aangelegd dat er ook bestemmingen langs komen te liggen.”

In elk geval moet de klok niet teruggedraaid worden, stelt Hendriks. „We zijn al sinds 1970 bezig het gebruik van de auto terug te dringen en de fiets te promoten. Nu is het besef nodig dat goed ruimtelijk beleid daar bij hoort. De fiets is meer dan een randverschijnsel op een rode strook.”