„De strijd gaat door. Geen overgave! Geen terugtrekking!” Daarmee sloot de 31-jarige Julius Malema een recente column in de krant City Press af en gaf hij zijn visitekaartje af. Malema werd eerder dit jaar uit het ANC gezet wegens het „zaaien van tweedracht”, maar hij denkt er niet over stil in een hoekje te gaan zitten. Binnen de partij had hij zich onmogelijk gemaakt door openlijke kritiek op partijleider Jacob Zuma en het zingen van teksten uit de antiapartheidsstrijd als „Kill the boer, kill the farmer.”

De mijnwerkersrellen in Zuid-Afrika van de afgelopen weken gaven ”Juju” echter een gouden kans zich weer vol in de kijkerd te spelen. Malema ging erop af en sprak de stakende mijn­werkers toe. Hij viel de regering-Zuma hard aan op zijn verantwoordelijkheid voor de dood van 44 mijnwerkers bij een confrontatie met de politie in augustus. Bovendien riep hij op tot nationalisatie van de mijnen. Die zouden nog te veel in blanke en buitenlandse handen zijn.

Of Malema daarmee kans maakt weer binnen te dringen in de boezem van het ANC? Met zijn boodschap krijgt hij onder de mijnwerkers en arme Zuid-Afrikanen in ieder geval de handen op elkaar. Malema predikt het einde van de al maar wijder wordende kloof tussen arm en rijk in Zuid-Afrika, en hij doet dat met humor en vol retorisch vuur. Ruim de helft van de zwarte Zuid-Afrikanen is werkloos. Zij behoren tot de natuurlijke achterban van het ANC.

Als onderstreping van zijn populariteit verzamelden zich deze morgen duizenden steunbetuigers bij het hof in Polokwane, de hoofdstad van Malema’s thuisprovincie Limpopo. ”Handen af van onze leider”, scandeerden ze. Malema stond vandaag in Polokwane voor de rechter op verdenking van corruptie, fraude en witwassen van geld.

Malema is echter ook bepaald omstreden. Inspiratie voor zijn strijd zoekt hij bij figuren als de presidenten Hugo Chavez van Venezuela en Robert Mugabe van Zimbabwe. In 2010 prees hij Mugabe openlijk voor zijn confiscaties van land van blanke boeren. Malema hekelt het feit dat de Zuid-Afrikaanse economie nog altijd voor een groot deel in handen van blanke ondernemers is. „Economische apartheid”, noemt hij dat.

Critici noemen hem een opportunistische demagoog, die de mijnwerkersrellen enkel gebruikt om zijn politieke carrière weer op te pakken en Zuma van de troon te stoten. Ze wijzen op de royale levensstijl die hij erop na houdt. De kampioen der armen draagt zelf een Breitlinghorloge, rijdt Mercedes-Benz en frequenteert jetsetfeestjes.

Malema ziet het probleem daarvan niet, liet hij onlangs tijdens een interview met de Britse krant The Guardian weten. „Ik ben niets waard. (…) De helft van wat ik bezit, behoort aan de bank”, verklaarde hij. Bovendien stoort de rijkdom van Malema veel arme Zuid-Afrikanen ook niet. Integendeel, het maakt hem alleen maar populairder. Zijn horloge verkondigt dat het mogelijk is op te klimmen tot een beter leven. Malema is immers zelf afkomstig uit een arm milieu.

De Zuid-Afrikaanse politicoloog Steven Friedman gelooft echter niet in Malema’s rentree binnen het ANC. „Er is een groep mensen in hem geïnteresseerd, sommige (…) figuren die denken dat zijn aanpak hun belangen dient. Er is echter ook een groep mensen die hem als een hansworst beschouwt”, aldus Friedman vorige week tegenover CNN. De hoogleraar sprak van de „vermeende populariteit” van Malema. Ook andere analisten achten het uiterst onwaarschijnlijk dat hij binnen het ANC nog enige kans maakt.

Intussen snijdt Malema wel serieuze problemen in Zuid-Afrika aan. De regering van het ANC kan Malema volgens velen dan ook alleen echt tot zwijgen brengen als ze de problemen die hij aankaart oplost.