Daar zijn bekende en minder bekende inwoners van deze oude stad begraven, bijvoorbeeld Samuel Rutherford, de man die wereldwijde faam geniet bij allen die de Heere vrezen. Er zullen heel wat foto’s zijn gemaakt van zijn grafsteen.

Vlak daarnaast ligt de steen van het graf van Thomas Halyburton. Wellicht wat minder vaak gefotografeerd, omdat hij minder bekend is. Maar er is een tijd geweest dat zijn geschriften door mannen van naam nadrukkelijk werden aanbevolen. Er zijn er ook in het Nederlands vertaald. Meerdere mensen rekenden Halyburton tot de grootste theologen die Schotland heeft voortgebracht.

Samuël

Halyburton werd geboren op 25 december 1674. Het was in economisch opzicht bepaald geen florissante tijd. Er was groot gebrek aan voedsel vanwege een aantal misoogsten. Zijn vader George was predikant en was in 1662 zonder vorm van proces uit het ambt gezet omdat hij het bisschoppelijke stelsel afwees. De man, die zich verheugde over het feit dat hij waardig geacht was voor de Naam en de zaak van zijn Meester te lijden, overleed in 1682 op 55-jarige leeftijd. Thomas was toen dus nog geen 8 jaar. Zijn moeder Margaret was een vrouw die vanaf haar jeugd de Heere vreesde. Ze had haar zoon de dienst des Heeren toegewijd, als ooit de profeet Samuël.

Vanwege de vervolging verbleef moeder Margaret met haar gezin enkele jaren in Rotterdam. Daar maakte de begaafde jongeling zich het Nederlands, Latijn en Grieks eigen. Een solide basis voor zijn latere studie. Het spreekt voor zich dat men zich voegde bij de Schotse gemeente in die stad. In 1687 keerde het gezin naar Schotland terug.

Halyburton studeerde in Edinburgh en St. Andrews en behaalde in 1696 zijn academische graad. In het jaar 1700 werd hij predikant in het plaatsje Ceres, waar hij ruim negen jaar bleef. Daar trad hij in het huwelijk met Jane Watson. Het huwelijk werd gezegend met negen kinderen, van wie er zes hun vader hebben overleefd.

In 1710 werd Halyburton benoemd tot hoogleraar in St. Andrews. Dat duurde niet lang, want op 23 september van het jaar 1712 overleed hij en ging hij in in de rust die er overblijft voor het volk van God. Hij was toen nog maar 38 jaar. Wat dat betreft bevond hij zich in het gezelschap van Andrew Gray, Hugo Binning en Robert M’Cheyne, die eveneens jong stierven en die ook door hun geschriften nog spreken nadat zij gestorven zijn.

Dagboek

Het bekendste van zijn geschriften –die alle na zijn dood werden gepubliceerd– is zijn dagboek, ofwel zijn geestelijke autobiografie. Daarin valt te lezen dat Halyburton een zware strijd had te strijden om te komen tot de vastheid van het geloven. Het spreekt voor zich dat in het gezin het Woord van God openlag en gelezen werd, dat hij verkeerde onder de verkondiging ervan.

Toen hij het eerste deel van zijn jeugd overdacht, noteerde hij dankbaar dat de Heere zijn weg had omtuind door geboden, voorbeelden en tucht. Maar geboren als een schuldig mensenkind, schaamde hij zich diep en beleed de totale verdorvenheid van zijn natuur. Als hij aan zichzelf zou zijn overgelaten, zou hij een monster van goddeloosheid zijn geweest.

Er waren momenten dat zijn geweten ging spreken. De dood van zijn vader greep hem aan. Tijdens de zeereis naar Rotterdam was hij bang en beloofde dat, als hij veilig aan land zou komen, hij zijn leven zou beteren. Maar het bleef bij het voornemen. De vrees voor de dood en het oordeel deed de begaafde student naar de Bijbel grijpen om die nauwkeuriger te onderzoeken. Een opmerking van een predikant die zijn moeder bezocht bleef haken. De man vroeg hem eenvoudig of hij wel bad om Gods zegen over zijn studie, waarop hij ontkennend moest antwoorden. Waarna de predikant zei dat ongeheiligde geleerdheid de kerk veel kwaad had gedaan.

Soms hoorde hij het Woord met vreugde, maar vaker was het meer plichtmatig. In Rotterdam waren er op zondag en doordeweeks zo veel diensten dat hij er moe van werd. Stonden zijn hoogmoed en ongeloof hem in de weg, ook spande satan samen met wat Halyburton noemt zijn atheïstische hart om twijfel te zaaien en onrust te veroorzaken. En dat met name in verband met de grote waarheden van het christelijk geloof.

Doorbraak

Eind januari 1698 kwam de geestelijke doorbraak. Terwijl hij diep overtuigd was van zijn zonde, liet de Heere Halyburton zien dat er bij Hem vergeving, goedertierenheid en veel verlossing is. God bracht hem van de Sinaï tot de berg Sion en openbaarde Christus in Zijn heerlijkheid. Het werd voor Thomas helder dat de Heere verworpen had alles was hij had geofferd, alles waarmee hij dacht voor God te kunnen bestaan. Hem ging het licht erover op dat in Christus niet alleen gevonden wordt vergeving van de zonden uit vrije genade, maar ook dat God langs deze weg rechtvaardig kan zijn in het rechtvaardigen van de goddelozen wanneer zij geloven in de Heere Jezus Christus.

Bovendien werd hem de roeping van het Evangelie duidelijk, en dat zijn zaligheid ondergeschikt was aan de eer, de heerlijkheid en de glorie van God. Al deze ontdekkingen kwamen hem toe, zoals hij zelf schrijft, door en vanuit het Woord. Niet zozeer door een bijzonder getuigenis of een bijzondere belofte, maar door een samenlopend licht van zeer veel beloften en getuigenissen van het Woord die op een gepaste wijze op zijn hart werden gedrukt.

Zelfbeproeving

In de dienst van het Evangelie was Halyburton een krachtige en populaire prediker. Ook wat dat betreft staat hij in de rijke Schotse traditie. Hij verkondigde Christus als Profeet, Priester en Koning. Hoog kon hij opgeven van de kracht van Christus’ offer en zeggen dat één druppel van het bloed van Christus meer waarde heeft dan 10.000 werelden.

Zijn grote doel was arme zondaren ervan te overtuigen dat het volstrekt noodzakelijk is om deel te krijgen aan de grote Zaligmaker opdat ze, zoals hij fraai uitdrukte, met vurige genegenheden tot Hem zouden komen. Overtuigd van de volstrekte noodzaak van het werk van Gods Geest en wars van vormendienst, drong hij er bewogen bij zijn hoorders op aan Christus aan te nemen en in Hem te geloven. Daarbij liet hij niet na aan te dringen op waarachtige zelfbeproeving.

Halyburton heeft slechts kort gediend, de kaars was spoedig opgebrand. Toen hij op zijn sterfbed lag, wat naar zijn zeggen zijn beste preekstoel was, merkte hij op dat hij het Evangelie van Christus, dat hij beminde, met blijdschap had verkondigd. De zaligheid van zijn ziel was daarop gegrond.

Behalve zijn dagboek is ook ”Het groot belang der zaligheid” bekend, een boek dat qua inhoud dicht tegen de ”Viervoudige staat” van Thomas Boston aanligt. Dat blijkt al uit de samenstelling ervan in drie delen: 1. Een ontdekking van de natuurlijke staat of de schuldige zondaar overtuigd. 2. Het herstel van de mens door het geloof in Christus. 3. De plicht van de christen met betrekking tot zowel de persoonlijke als de huiselijke godsdienst. Dit werk laat Halyburtons theologisch inzicht zien, alsook zijn pastorale hart.

John Duncan

Een groot bewonderaar van Halyburton was John Duncan, beter bekend als Rabbi Duncan, die leefde van 1796 tot 1870. Hij zegt ergens dat er drie boeken waren, spirituele biografieën, waar hij niet genoeg van kon krijgen: dat waren de ”Confessiones” van Augustinus, ”Genade overvloeiende” van John Bunyan en genoemd dagboek van Halyburton. Naar zijn mening graaft Augustinus verreweg het diepst, is Bunyan de rijkste en met Halyburton voelde hij diepe intellectuele overeenstemming.

Als het om zaken gaat zoals de verhouding tussen Wet en Evangelie stemt Duncan nadrukkelijk met hem in, omdat hij hierin naar zijn inzicht zo duidelijk en evenwichtig is. Ook wees hij op de inhoudelijke overeenstemming tussen Halyburton en de Nederlandse theoloog Herman Witsius.

In de 19e eeuw is er in Amerika een speciale herdruk verschenen van Halyburtons dagboek met een bijzondere aanbeveling van de hoogleraren Miller en Hodge van Princeton. Hun oordeel over dit boek was dat het een van de beste spirituele biografieën was, onovertroffen als beschrijving van geloofservaring, eenvoudig, ongekunsteld en zeer instructief.

De bekende Archibald Alexander –eveneens van Princeton– schreef bij die uitgave een voorwoord. Hij waardeerde de nadruk die Halyburton legde op vroomheid en theologie. Hij bewonderde zijn bekwaamheid om de Bijbel toe te passen op de behoeften van de gelovigen, evenals zijn buitengewone inzicht in wat hij noemt de kronkelingen van het menselijk hart.

Hij was bovendien van mening dat het lezen van dit boek nuttig was om de werkelijke aard van het christenleven te onderzoeken. Alexander waardeerde Halyburtons memoires zeer. Het was zijns inziens het beste boek wat hij kende in de beschrijving van de oefeningen van het menselijk hart, zowel voor als na de wedergeboorte.

Duncan raadde elke theoloog aan zich grondig met Halyburton bezig te houden. Alexander beval Halyburtons dagboek bij alle belijdende christenen en in het bijzonder bij alle jonge dienaren van het Evangelie en alle kandidaten tot de heilige dienst. En, zo concludeert hij, laten onze jonge theologen zijn zoals Halyburton was en de dwaling zal beschaamd het hoofd verbergen; de ware vroomheid zal ingescherpt en voorgeleefd worden.