Het is Nederland grotendeels ontgaan, maar op woensdag 12 september sprak voorzitter José Manuel Barroso van de Europese Commissie in Straatsburg het Europees Parlement toe. De rede had een pretentieuze titel: ”State of the Union 2012”. De benaming is een rechtstreekse verwijzing naar de rede die de president van de Verenigde Staten elk jaar in het Amerikaanse parlement houdt. Dat schept dus verwachtingen.

Na het beluisteren van zijn rede rest slechts één conclusie: Barroso’s koers helpt de EU niet verder.

Barroso werkt in zijn speech vier elementen uit. In de eerste plaats geeft de voorzitter van de Commissie een analyse van de huidige situatie. Deze analyse valt nogal tegen. Barroso veegt zijn eigen straatje schoon en spreekt over moedige besluiten die genomen zijn.

De regeringsleiders zijn de gebeten hond. Zij nemen besluiten waar ze zich vervolgens van distantiëren. Zij zaaien twijfel bij de financiële markten of ze wel echt bereid zijn om elkaar te helpen.

De punten twee tot en met vier in Barroso’s speech zijn: de uitdaging van een nieuwe koers voor Europa, de uitwerking van een „beslissend pact voor Europa” en de noodzaak van een verdragswijziging om een federatie van natiestaten te vormen. Dit deel van zijn rede laat zich het beste kenmerken met twee steekwoorden: vaag en onbezonnen.

Wat te denken van uitspraken zoals: „Europa heeft behoefte aan een nieuwe mentaliteit” en „Wij bevinden ons in een beslissende overgangsfase”? Barroso maakt nergens echt duidelijk wat hij met dergelijke uitspraken wil zeggen.

De lijn van zijn speech is onbezonnen. Dat komt door de koppeling die Barroso maakt tussen economisch beleid en de creatie van een politieke unie, het einddoel dat hij voor ogen heeft.

Steeds weer hamert Barroso in zijn speech op dit aambeeld. Zo stelt hij: „Als we van de economische en monetaire unie een succes willen maken, moeten we ambitie paren aan een goede timing. We moeten nu concrete stappen zetten, met een politieke unie als einddoel.” Hij wil dat in alle huidige besluitvorming met dit ideaal rekening gehouden wordt om zo de „federatie van natiestaten” langzaam een stapje dichterbij te brengen.

Toont Barroso zich zo de grootse staatsman die hij zo graag wil zijn? De SGP-eurofractie vindt van niet. En wel om drie redenen.

In de eerste plaats is Barroso zelfvoldaan. Hem treft geen blaam. Hij heeft moedige besluiten genomen, maar die regeringsleiders zijn zo lastig. Zelfkritiek komt in zijn woordenboek niet voor.

Een tweede punt van kritiek betreft het feit dat Barroso nergens aantoont van het verleden te hebben geleerd. Wat was de heersende gedachte tijdens de invoering van de euro? Volgens de voorzitter van de Europese Commissie is er veel niet in orde, maar als de volgende stap op het integratiepad gezet wordt, zal het allemaal vast wel goed komen.

De tijd heeft anders geleerd. Meer integratie is niet automatisch het goede antwoord. Het kan wel eens zijn dat een onbezonnen stap voorwaarts de problemen alleen maar verdiept.

In de derde plaats sprak Barroso in Straatsburg overwegend woorden die er bij het Europees Parlement goed ingaan. Deze houding kwam nog het meest duidelijk naar voren toen hij ging filosoferen over de te volgen marsroute richting een politieke unie.

In zijn lezing brengt hij een van de troetelonderwerpen van het Parlement ter sprake: Europese politieke partijen. Barroso ergert zich aan het feit dat in de campagne voorafgaand aan Europese verkiezingen nationale politici en nationale thema’s domineren. Dat moet vanaf 2014 anders zijn. Bij de volgende verkiezingen moeten de namen van Europese politieke partijen op het stembiljet vermeld staan en daaronder de namen van de Europese kandidaten, aldus Barroso.

Dit is een schijnoplossing. Zou een politieke unie een stap dichterbij komen als een Spaanse of Bulgaarse kiezer kan stemmen op een partij waar hij nog nooit van gehoord heeft?

Nuchtere samenwerking is in deze tijden van crisis meer dan geboden, aan dromen heeft Europa geen behoefte. Gelukkig heeft Barroso niet de bevoegdheden van een president van de VS. Hij heeft de handen al vol aan het ophouden van de te grote broek die hij in zijn speech aantrok.

De SGP-eurofractie roept Commissievoorzitter Barroso ertoe op deze federale broek los te laten, om zo de handen vrij te hebben om werk te maken van onder meer structurele hervormingen, afname van energieafhankelijkheid en het verbeteren van Europa’s concurrentievermogen. Die zaken zijn interessant en urgent genoeg om verder doordacht en uitgewerkt te worden.

De auteurs zijn lid respectievelijk beleidsmedewerker van de SGP-eurofractie.