De leiders van de twee klassieke tegenpolen kregen dan ook veel kritiek donderdag in het Kamerdebat over de kabinetsformatie met verkenner Henk Kamp. Volgens Alexander Pechtold (D66) hebben VVD en PvdA de tegenstellingen in de campagne opzettelijk vergroot om zo in een premiersrace meer stemmen te halen, ten koste van middelgrote en kleinere partijen.

Als dat zo is, zijn VVD en PvdA daarin geslaagd, want ze wonnen beide fors bij de verkiezingen. Zo veel zelfs, dat ze nu met z’n tweeën een meerderheid in de Kamer hebben, iets wat vóór de verkiezingen niet voor mogelijk werd gehouden.

SP, CDA en D66 waren donderdag cynisch over de onwaarschijnlijke liefde tussen VVD en PvdA en waarschuwden voor de risico’s van een instabiel kabinet dat geen meerderheid heeft in de Eerste Kamer. Rutte deelt die vrees niet, omdat hij ervan overtuigd is dat de Senaat het „politieke primaat” bij de Tweede Kamer zal laten.

Sybrand Buma (CDA) eiste van Rutte dat die zich er door de PvdA niet toe laat verleiden om het begrotingstekort in 2013 op te laten lopen. Door de maatregelen van de Kunduzcoalitie van dit voorjaar blijft dat tekort beperkt tot 2,7 procent, maar de PvdA vindt dat het best hoger mag uitkomen. Rutte ging niet in op de vragen van Buma.

Samsom wilde evenmin iets zeggen over zijn onderhandelingspositie. De PvdA is bijvoorbeeld tegen de btw-verhoging met 2 procent uit het Kunduzakkoord. Die maatregel gaat al in op 1 oktober.

Samsom moest zich ook verdedigen tegen kritiek dat hij de VVD wel heel snel in de armen viel en daarbij de SP liet vallen. „Helaas meldden zich geen andere fracties aan om mee te doen met de kern van VVD en PvdA”, zei Samsom. Hij kreeg hulp van Rutte die stelde dat de VVD de optie van samenwerking met de PvdA én de SP had geblokkeerd.

SP-leider Emile Roemer waarschuwde Samsom voor een coalitie met de VVD. Veel SP-sympathisanten stapten vlak voor verkiezingen over naar de PvdA. „Ik roep Samsom op erg goed voor SP-sympathisanten te zorgen. Hij heeft ze slechts te leen.”

Een ruime meerderheid stemde aan het einde van het debat in met het voorstel van Rutte en Samsom om Kamp en oud-PvdA-leider Wouter Bos te benoemen tot informateurs. Zij gaan vrijdag aan de slag.

Openbare beëidiging

Of de nieuwe ministers en staatssecretarissen als vanouds achter gesloten deuren worden beëdigd, blijft vooralsnog een wazige kwestie. Een motie van Alexander Pechtold van D66 om de beëdiging door de koningin in de openbaarheid en dus ook voor de camera’s te laten doen, werd donderdag in de Tweede Kamer verworpen.

De roep om een openbare beëdiging door de Koning(in) klinkt al geruime tijd uit de Kamer, maar boze tongen beweren dat koningin Beatrix er niet gecharmeerd van is en het bij het oude wil laten. Nog nooit was een beëdiging openbaar. Altijd bleef het bij de ‘bordesscène’ erna, op de trappen van het paleis.

In andere landen is een publieke beëdiging de gewoonste zaak van de wereld. De PvdA, die eerder voorstander leek, stemde nu tegen. Ook de VVD stemde donderdag tegen de motie van Pechtold, omdat die ‘overbodig’ zou zijn. „Zo denken meer partijen er kennelijk over”, aldus Brigitte van der Burg van de VVD. Zij diende eerder al eens een motie om openbaarheid in, die toen wel werd aangenomen. Daarom vond haar partij het in elk geval nu niet nodig meer om donderdag nog eens voor te stemmen en stemde ze tegen.

Ook een motie over de openbaarheid van zakelijke belangen van bewindspersonen, haalde het niet. Een voorstel om de dossiers van een kabinets(in)formatie achteraf openbaar te maken, haalde het echter met algemene stemmen.

Nieuwkomers in Kamer

De nieuwe Tweede Kamer telt 51 nieuwe leden. 48 van hen legden donderdagmiddag de eed af, 102 deden de belofte.

De VVD-fractie telt zestien ‘nieuwkomers’, waaronder oudgedienden als Rutte en Schippers en nieuweling Duisenberg, wiens vader voor de PvdA actief is geweest. Bij de PvdA (vijftien instromers) keert Vos terug en komt Maij (dochter van oud-CDA-minister Maij-Weggen) de gelederen versterken.

Het CDA telt zes nieuwkomers, waaronder Keijzer, Geurts en Heerma (zoon van oud-fractieleider Heerma). Bij D66 behoort oud-COC-voorzitter Bergkamp tot de vier die voor het eerst in de Kamer komen. Twee van de drie nieuwe PVV’ers hebben al politieke ervaring: Madlener (Europees Parlement) en De Graaf (Senaat).

De CU verwelkomt Segers en Dik-Faber; de SGP heeft sinds 2002 weer een derde Kamerlid: Bisschop.

50Plus (Krol en Klein) doet als geheel nieuwe fractie zijn intrede.

Klik hier voor een overzicht van alle nieuwe leden.