Analyse: Formatie ”paars min” kan via uitruilen
DEN HAAG – Het ziet ernaar uit dat VVD en PvdA eerst samen moeten proberen tot overeenstemming te komen over een regeerakkoord. Andere partijen zijn niet beschikbaar. Is het voorstelbaar dat deze twee politieke tegenpolen een coalitie gaan vormen?
In de campagne gingen VVD-lijsttrekker Rutte en zijn PvdA-evenknie Samsom flink tegen elkaar te keer. Volgens de sociaaldemocraat voerde Rutte met zijn kabinet de afgelopen twee jaar „een rechts rotbeleid.” Dat zei de sociaaldemocraat omdat Rutte de plannen van Samsom „gevaarlijk” voor het land noemde.
Door de verkiezingsuitslag van woensdag zijn de twee tot elkaar veroordeeld. Inhoudelijk verschillen de partijen aanzienlijk. De vraag is of ze tot een geloofwaardige onderhandelingsresultaat kunnen komen.
De manier waarop VVD en PvdA in 1994 de onderhandelingen voor een paarse coalitie met succes beëindigden, kan een informateur mogelijk helpen om te komen tot een akkoord dat voor beide partijen anno 2012 acceptabel is. De partijen kozen er destijds niet voor om tegenstellingen uit te onderhandelen, maar uit te ruilen. Zo kon elke partij enkele van haar kroonjuwelen verwezenlijken.
Toch zijn er belangrijke verschillen tussen toen en nu die het proces nu moeilijker maken dan destijds. De eerste is dat de tegenstellingen tussen PvdA en VVD nu groter zijn dan in 1994. Door de opkomst van het populisme hebben de sociaaldemocraten en de liberalen hun standpunten aangescherpt.
Ten tweede hadden PvdA en VVD destijds geen partij naast zich die de tegemoetkomingen die ze aan elkaar deden, breed uitmat. Nu wel. De VVD voelt de adem van de PVV in haar nek en de PvdA die van de SP.
Het derde belangrijke verschil is het welvaartsniveau. Nu zit Nederland in een crisis en in de jaren negentig klotste het geld bij wijze van spreken tegen de dijken. Geld was toen een belangrijk smeermiddel om politieke problemen op te lossen. Dat geld is er nu niet.
Een vierde verschil is de aanwezigheid van een derde partij in de coalitie. Dat was toen D66, die een belangrijke gangmaker en samenbinder was. Die gangmaker is er nu nog niet. D66 is overigens alleen niet genoeg, want dan heeft de coalitie in de Eerste Kamer nog geen meerderheid. Dat zou het CDA er nog bij moeten, maar die partij staat niet te springen om deel te nemen aan zo’n kabinet.
Er zijn dus veel leeuwen en beren op weg naar ”paars min”, zoals een coalitie van VVD en PvdA zonder D66 wel mag heten. Maar les één in de politiek Den Haag luidt: Zeg nooit nooit.
