Morgen en zaterdag dient zich de eerste gelegenheid daartoe aan. Zij zijn dan voor informeel beraad bijeen in het Noord-Italiaanse Stresa, aan de oever van het Lago Maggiore.

Volgens de voorschriften mag het begrotingstekort maximaal 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) bedragen. Overheden die op dit punt hardnekkig in gebreke blijven, hangt een fikse boete boven het hoofd. Althans, zo suggereren de in 1997 gerealiseerde afspraken. Maar papier is geduldig en of de EU-bewindslieden daadwerkelijk op enig moment zullen besluiten tot strafmaatregelen, valt te betwijfelen.

De aandacht richt zich vooral op Duitsland en Frankrijk. In beide lidstaten zal het nadelig verschil voor de schatkist in 2003 -volgens de ramingen respectievelijk 3,8 en 4,0 procent- voor de tweede achtereenvolgende maal boven het plafond liggen. Europees commissaris Solbes (Economische en Monetaire Zaken) vreest dat door deze forse overschrijdingen het negatieve saldo van zelfs de gehele eurozone stijgt tot boven de limiet. Alleen Finland en Luxemburg kunnen nog bogen op een overschot.

Duitsland heeft in mei voorstellen gepresenteerd om in 2004 het deficit terug te dringen. Minister van Financiën Eichel denkt dat het niettemin erg moeilijk wordt om weer onder de 3 procent te duiken. Kanselier Schröder op zijn beurt vindt dat in de omstandigheden van nu het bevorderen van de bedrijvigheid voorrang verdient boven het handhaven van stabiliteit.

Frankrijk heeft tot 3 oktober de tijd gekregen om ingrepen aan te kondigen. Inmiddels weten we echter al dat ginds elke ambitie om een spoedige reductie te bewerkstelligen, ontbreekt. Ondanks het verslechterende beeld gaat de regering, om daarmee een verkiezingsbelofte van president Chirac in te willigen, de inkomstenbelasting namelijk volgend jaar verlagen.

Premier Raffarin benadrukt openlijk dat groei en solidariteit voor hem thans de prioriteiten zijn. Lastenverlichting zal in zijn visie een bijdrage leveren tot het stimuleren van de werkgelegenheid. Hij negeert botweg de eis vanuit Brussel tot budgettaire degelijkheid. Analisten sluiten niet uit dat het tekort in 2004 aandikt tot zo’n 5 procent.

De huidige situatie verdeelt de Unie in het debat over het begrotingsbeleid in rekkelijken en preciezen. Tot eerstgenoemde categorie behoren Chirac en Schröder. Zij bepleiten een flexibele toepassing van de spelregels. Italië, dat tot eind december de voorzittershamer van het verenigd Europa hanteert, schaart zich in hetzelfde kamp. „We moeten het pact niet overboord gooien, maar we moeten ook vermijden dat er boetes uitgedeeld worden”, aldus minister Tremonti eerder deze week. Hij stelt voor een groter saldo toe te staan voor uitgaven die de economie blijvend versterken.

De kleinere EU-partners kijken er anders tegenaan. Zalm bijvoorbeeld bepleit een strikte naleving van de normen en een strenge aanpak van regeringen die in overtreding zijn. In eigen land zet hij zich in voor pijnlijke bezuinigingen en hij verwacht van zijn collega’s binnen de Unie een overeenkomstige opstelling. De Belgische premier Verhofstadt waarschuwt eveneens voor het uithollen of opdoeken van het budgettaire kader.

Zij weten de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank (ECB) aan hun zijde. De commissarissen Lamy uit Frankrijk en Monti uit Italië hebben beklemtoond dat Parijs de voorschriften dient te eerbiedigen. De beoogde opvolger van Duisenberg, de Fransman Trichet, denkt er net zo over. Hij noemt het een vergissing om te menen dat je de groei kunt aanzwengelen door het tekort van de publieke sector te laten uitdijen.

Een streep trekken bij 3 procent van het bbp heeft een arbitrair karakter. Een ander percentage zou ook te verdedigen zijn. De bedoeling is in ieder geval dat het huishoudboekje op orde blijft. Een ontsporing roept immers het risico op van een ondermijning van het vertrouwen van de financiële markten in de euro en doet de kans op een stijgende rente toenemen. Nu die 3 procent eenmaal als maatstaf fungeert, betekent het uiteraard een aanslag op de geloofwaardigheid van de EU als die bovenkant bij de eerste de beste conjuncturele tegenwind terzijde wordt geschoven.

Duitsland gold in het verleden als de bewaker bij uitstek van monetaire soliditeit. Het pact kwam destijds tot stand op aandringen van juist deze lidstaat. Met thans Berlijn als medebeklaagde heeft Frankrijk, dat traditioneel de begrotingsteugels wat gemakkelijker laat vieren, een belangrijke bondgenoot. Als deze grootmachten, eventueel samen met Italië, één front vormen, zal het moeilijk zijn meer discipline af te dwingen en, zo nodig, sancties op te leggen. Kortom, het stabiliteitspact dreigt in de versukkeling te raken.