De eventuele noodzaak van bezuinigingen op de overheidsuitgaven is een centraal thema in de huidige verkiezingsstrijd. Alle christelijke partijen laten zich hier positief over uit omdat dit tot een geringere financieringsbehoefte zou leiden.

In de media worden krachtige termen gebruikt om dit te onderstrepen. CDA-minister De Jager wijst met een moreel vingertje naar de mediterrane landen, die in zijn ogen te weinig bezuinigen. Hij rechtvaardigt zijn bruutheid met de woorden: „Ik ben Nederlander, dus mag ik bot zijn.” Dit gedrag is niet alleen grof, maar getuigt ook van een analyse van de macro-economie die op niet-christelijke uitgangspunten is gestoeld.

Bijna alle economen in Duitsland en Nederland zijn sinds een aantal decennia strikt klassiek liberaal opgeleid. Er is vrijwel geen ruimte voor economische wetenschap die op andere mens- en samenlevingsbeelden is gebaseerd.

De ideaaltypische liberale visie gaat uit van individuen die goed in staat zijn om hun eigen belangen te behartigen. Als het economisch niet goed gaat, zullen de individuen zich moeten aanpassen aan de veranderde omstandigheden. Er zijn echter mensen die dat niet kunnen. Zij vallen af; ”survival of the fittest”, noemen ze dat in liberaal evolutionistische kring.

De politieke visie die hierbij hoort, vertelt ons dat de overheid zich moet beperken tot de bescherming van eigendom en het handhaven van de orde in het publieke domein. Deze twee acties zijn van consumptieve aard en dienen daarom door lopende inkomsten te worden gefinancierd. Met andere woorden: overheden horen geen schulden te maken.

De huidige crisis is het gevolg van wangedrag van individuen, banken en beleggingsfondsen. Door uiterst riskant leen- en beleggingsgedrag ontstond er een bankencrisis die de wereldeconomie in een depressie heeft gestort.

De Verenigde Staten en China reageerden hierop adequaat door hun economieën te stimuleren. De Europese Unie, onder grote druk van Duitsland en Nederland, weigerde dat. Hierdoor verergerde in Europa de depressie. Daardoor werd het voor burgers en overheden moeilijker om hun verantwoordelijkheid te dragen en hun schulden te beperken. Met andere woorden: Europese bezuinigingen hebben tot hogere staatsschulden geleid.

Griekenland is hierdoor in de problemen gekomen. Het land is daardoor niet langer in staat aan zijn verplichtingen te voldoen. In 1919 zei de bekende econoom Keynes al tegen de Fransen dat ze hun wraakzucht tegenover de Duitsers –ook in financieel opzicht– moesten intomen: „Maak van je vijanden je handelspartners.” Het christelijke Westen heeft hier niet naar geluisterd. We weten allemaal wat daar toen de gevolgen van zijn geweest.

In de huidige situatie wordt de oplossing niet gezocht in de particuliere sector, maar richten Duitse en Nederlandse politici hun pijlen op overheden. Als iedereen de broekriem moet aanhalen, moet de overheid dat zelf ook doen, zo is de redenering.

De overheden vormen echter niet de oorzaak van de depressie. Daarom moeten juist zij de economie stimuleren met behulp van investeringsprogramma’s. Doordat Europese landen die nalaten, wordt het voor burgers en overheden moeilijk om de schulden te verminderen. Het systeem zal dan ook onherroepelijk vastlopen. De klassieke liberalen lijken dat maar niet te willen zien.

Het christelijke sociaaleconomische denken heeft de naoorlogse economische instituties van Noordwest-Europa vormgegeven. Het resultaat was sociale vrede en welvaart voor iedereen.

Kennelijk is er de afgelopen jaren iets gebeurd waardoor de sociaaleconomische politiek van de 
christelijke partijen aan het schuiven is gegaan. Het CDA is naar rechts opgeschoven en spreekt de taal van de liberale economie. Ook de ChristenUnie en het SGP buigen voor de taal van de ”trojka” (IMF, ECB, EU) en beschouwen begrotingsdiscipline voor de overheid als identiek aan vermindering van de overheidsuitgaven.

De afgelopen dertig jaar is het aandeel van de overheid in onze economie sterk teruggelopen. Het is onfatsoenlijk om vervolgens in een tijd van depressie de crisis niet aan te pakken, maar te misbruiken en de overheden opnieuw de zwartepiet toe te spelen. Dat is een vorm van onchristelijk libertarisme, dat vanuit Amerika Europa is binnengekomen. Laat Abraham Kuyper het niet horen!

Het alternatief ligt besloten in de geschiedenis van de Noordwest-Europese arbeidsverhoudingen. Het overlegmodel heeft decennialang een balans weten te vinden tussen economische doelmatigheid en sociale rechtvaardigheid.

Vandaag de dag heeft het FNV zichzelf echter uitgeschakeld. Ook de Vrije Universiteit in Amsterdam heeft zich overgegeven aan het Angelsaksische liberalisme. Het CNV zwijgt. Vooral laatstgenoemde organisatie zou nu moeten proberen het hedendaagse alternatief te formuleren en daar vorm aan te geven.

De auteur is universitair hoofddocent economische methodologie aan de Utrecht University School of Economics.