”Het duister dat ons scheidt”
Auteur: Renate Dorrestein
Uitgeverij: Contact, Amsterdam, 2003
ISBN 90 254 1039 1
Pagina’s: 352
Prijs: € 18,50. Je zult als uitgever maar 225.000 euro voor een roman neertellen zonder het boek zelfs maar gezien te hebben. Renate Dorrestein heeft inmiddels zo veel succes in Amerika dat de buitenlandse uitgeverij Viking dit aandurfde met haar boek ”Het duister dat ons scheidt”. De reputatie gaat voor de schrijfster uit. En niet alleen in Amerika.

Dorresteins nieuwe roman lees je in één ruk uit. Hoofdpersoon Loes is een meisje van 6 jaar dat in een idyllisch dorp opgroeit. Dat ze opgroeit met een moeder die een soort vriendschap onderhoudt met twee mannen -de Luco’s genaamd- die over haar ’vaderen’, stoort haar niet in haar geluksgevoel. Ze is een populaire leidersfiguur en andere kinderen komen graag bij haar thuis omdat daar alles mag.

De eerste verstoring van Loes’ geluk heeft plaats tijdens een kinderlijk verlovingsfeestje waarop haar moeder haar ’verloofde’, Thomas, herkent. Ze probeert Thomas weg te krijgen en na die dag komt haar moeder niet meer buiten de deur. Maar de grote spelbreker wordt Loes’ dyslexie. Hoe ze ook worstelt in groep 3, ze wordt de letters niet de baas en de grote bewondering van de klasgenoten slaat om in mateloze ergernis. Als haar moeder dan ook nog in de gevangenis belandt omdat ze verdacht wordt van moord op Thomas’ vader, wordt ze echt uitgekotst en is ze het mikpunt van vreselijke pesterijen.

Na de vrijlating van haar moeder wordt het leven in hun woonplaats ondraaglijk en ze vluchten naar het verste punt van Europa, het Schotse eiland Lewis. De Luco’s en Loes willen absoluut niet meer over het verleden praten en doen de deur hermetisch dicht. Loes’ moeder kan hier niet mee omgaan en gaat terug naar Nederland. Langzamerhand vindt Loes haar zelfvertrouwen terug en krijgt ze weer nieuwe vrienden. Op haar achttiende reist ze toch ook naar Nederland om te gaan studeren en dan komt de confrontatie met haar verleden onherroepelijk op haar af. Ze zoekt haar moeder op en de waarheid over haarzelf en de gebeurtenissen in haar leven komt aan het licht.

Groepsvorming
”Het duister dat ons scheidt” heeft enkele opvallende dingen. De roman bestaat uit 26 hoofdstukken die worden aangegeven met de letters A tot en met Z. Van A is een aardbei tot Z is een zwaard. De woorden zijn veelzeggend voor de inhoud van het desbetreffende hoofdstuk. De roman bestaat verder uit drie delen: Zes, Twaalf en Achttien, de leeftijden van de hoofdpersoon Loes.

Het valt meteen op dat het eerste deel door de schrijfster geschreven is in het wijperspectief. Dat is echt opvallend omdat het zo weinig voorkomt; de lezer kijkt mee door de ogen van de groep, de leeftijds- en dorpsgenoten van Loes. Het is een prachtige manier van de schrijfster om de lezer op het verkeerde been te zetten. Doordat je de werkelijkheidsbeleving van de buitenstaanders voorgeschoteld krijgt, wordt bijvoorbeeld de suggestie gewekt dat Loes van huis wegloopt, ontvangen wordt door Thomas’ vader en dat er een verkrachting plaatsvindt. Door het gebruik van dit perspectief is ook het effect bereikt van ”wij” (de groep) tegenover ”haar” (Loes). De groepsvorming met de onherroepelijke uitsluiting staat meteen al op je netvlies gebrand.

De laatste twee delen zijn geschreven in het ikperspectief; de beleving vanuit Loes zelf. Daardoor wordt de waarheid al gedeeltelijk onthuld, hoewel de uiteindelijke onthulling toch nog een verrassingseffect heeft.

Toevalligheden
Renate Dorrestein is zowel stilistisch als inhoudelijk een knappe schrijfster. Je wordt door haar meegenomen, of je wilt of niet. Het seculiere klimaat in de roman (het leggen van tarotkaarten, bepaalde scènes waarin seksualiteit ontdekt wordt en uitermate storende vloeken) is echter een niet te onderschatten bezwaar voor de christelijke lezer.

Dat neemt niet weg dat Dorrestein je als lezer in staat stelt je een oordeel te vormen over de begrippen schuld, vergeving, mentaliteit van de groep tegenover het individu, impact van opvoeding, verzwijgen of bespreken van het verleden - ik noem slechts enkele aspecten.

Daarnaast valt het me op dat een schrijfster met zo’n reputatie toch een behoorlijke portie aan toevalligheden aan het eind van haar boek opneemt om alle draadjes aan elkaar te knopen: op het eiland Lewis ontmoet Loes toevalligerwijs Thomas en Vanessa, haar twee Nederlandse klasgenootjes, en eenmaal terug in Nederland ontmoet ze in de eerste de beste supermarkt Thomas weer. Als ze dan in paniek naar haar kamer gevlucht is, ziet ze op de televisie haar moeder aan het werk in de Bijlmerbajes. Dat ruikt een beetje naar een overdosis toevalligheden. Daarom laat deze vaardig geschreven roman toch ook de indruk van een haastklus na.