Het zijn vooral deze hartenkreten van Brouwer, gelegerd in Fort Asperen, die Leendert van der Valk hebben geïnspireerd tot het schrijven van ”Hou je dapper” (uitg. Boekschap, Hoog-Keppel, € 14,95). Een klein, maar pakkend boek over het leven in en rond het Gelderse Fort Asperen tijdens de mobilisatie van 1939-1940. Het boekje kwam deze zomer uit.

„De brieven van Brouwer zijn me het meest bijgebleven”, zegt de 32-jarige Utrechtse schrijver, die al eerder publiceerde over de Nieuwe Hollandse Waterlinie. „Eigenlijk is het heel dubbel. Want hoe boeiend ook, je zit wel te wroeten in de intieme correspondentie van een man met zijn vrouw. De stijl is gedateerd, voor ons gevoel zelfs een beetje afstandelijk. Maar je voelt hoe erg die man zijn vrouw mist. Ik vond het buitengewoon ontroerend om het te lezen.”

Aanleiding voor het boek waren zeven dozen met documenten die nabestaanden van kapitein Van Deth –tijdens de mobilisatie commandant op Fort Asperen– in oktober 2009 overhandigden aan de vrijwilligers van het fort.

De persoonlijke verhalen van de commandant over zijn soldaten, de originele schetsen van de stellingen, maar ook de administratie rond de taveerne naast het fort brachten een nieuw onderzoek op gang. En dat leidde weer tot de vondst van meer dan honderd brieven van Arend Brouwer. Het archief van Van Deth en de persoonlijke ervaringen van soldaat Brouwer vormen de basis van een alleraardigst boek dat de mobilisatie in Asperen laat herleven.

„Je voelt wat de soldaten moesten meemaken. Nog aardiger is dat duidelijk wordt dat het dagelijks leven op het fort en in het dorp in elkaar overgaan. Heel apart. In vredestijd was het fort een eiland; merkten ze in het dorp amper wat daar gebeurde. Als de spanningen tijdens de mobilisatie oplopen en het er echt op aankomt, staan soldaten en burgers schouder aan schouder.”

De auteur beschrijft beeldend hoe veel soldaten en officieren ingekwartierd worden bij de inwoners van Asperen. Hoe men samen de strenge winter beleeft met volop ijspret: „Zorgeloze schaatswedstrijden en rondjes zwieren met een Asperens meisje.” Tijdens Kerst en de jaarwisseling worden de soldaten onthaald door de gastvrije bevolking. Die verbroedering heeft ook een keerzijde. „Denk erom: ge houdt ze van uw lijf hoor”, houdt een gereformeerde vrouw haar dochter voor.

Arend Brouwer heeft andere zorgen. In zijn brieven adviseert hij zijn vrouw over de bedrijfsvoering op de boerderij. En hij ergert zich aan de lichtzinnigheid van zijn getrouwde makkers die rustig uitgaan met een meisje of zich te buiten gaan aan alcoholische dranken. „De jongens praten er zo licht over. Als ik zeker wist dat ik geen straf kreeg, kreeg hij van mij een pak op z’n…”, schrijft Brouwer over een van zijn collega’s.

Ontroerend is zijn bezorgdheid als de oorlog uitbreekt. „Hoe is het vrouwtje? Stuur toch bericht. Ik ben erg ongerust dat het verkeerd is”, schrijft hij op 21 mei 1940 als hij nog geen bericht van het thuisfront heeft ontvangen.

Als Brouwer eenmaal is thuisgekomen, stuurt hij elke twee weken vanuit Steenwijkerwold kisten met tarwe, rogge en andere levensmiddelen naar het gezin in Asperen waar hij in 1940 was ingekwartierd.

Er zijn onder de soldaten vriendschappen ontstaan, banden die tot ver na de oorlog in stand blijven. Het boek eindigt met de woorden van een anonieme soldaat. „Deze eenheid vergeet ik mijn leven niet. Dank aan Asperen, dank aan allen.”