Iedere zichzelf respecterende bank zit tegenwoordig in microkrediet. Maar banken en fondsen rekenen, via lokale tussenpersonen, woekerrentes van soms wel 200 procent, zelfs op de kleinste leningen. Dat beweert althans Hugh Sinclair, voormalig investeringsbankier, in zijn onlangs verschenen boek ”Confessions of a Microfinance Heretic”, vertaald: Bekentenissen van een microkredietketter.

Hugh Sinclair bracht de eerste achttien jaar van zijn leven door in Londen. Daarna zwierf hij de hele wereld over een bezocht zo’n 53 landen, in een aantal daarvan woonde hij langere tijd. Hij werkte onder meer bij ING Barings en bij het Nederlandse Triple Jump, een fonds dat microkrediet verstrekt en beheert met geld van Oxfam Novib en ASN Bank.

Microkrediet is „gekaapt door profiteurs”, zegt hij tegenover persagentschap IPS. „De hele sector is niet slecht, noch is het hele basismodel fout, maar wel geeft het grootste gedeelte van de banken en fondsen helemaal niet om armoedebestrijding. Het is vooral een melkkoe.”

Sinclair deed ervaring op met de praktijk van microkrediet in landen als Mexico, Mongolië, Nigeria en Mozambique. „Het viel me op dat de armen er in de praktijk niet beter van leken te worden, ook al hadden ze een bloeiende sector van 70 miljard dollar aan hun zijde”, vertelt hij. „Exorbitant hoge rentes dreven debiteuren in een eindeloze schuldspiraal. Agressieve incassopraktijken leidden in bepaalde gevallen tot prostitutie, kinderarbeid, zelfmoord en nationale opstanden tegen de microkredietgemeenschap.” Financiële bedrijven hebben niet gereageerd op het boek.

Vergelijkbare kritiek komt uit de hoek van Counter Balance, een Europese coalitie van ngo’s (niet-gouvernementele organisaties) die zich vooral richt op het beleid van de Europese Investeringsbank (EIB). De nichemarkt die opgezet is om de armsten te helpen, is een miljardenbusiness geworden en ook de EIB doet daar volop aan mee. „In plaats van armen helpen is de benadering nu omgedraaid: hoe kun je aan hen verdienen”, zegt Valerio Carboni, een Italiaanse econoom die er onlangs voor de coalitie een rapport over schreef, tegen IPS.

De EIB financiert projecten waarmee de doelstellingen van de Europese Unie kunnen worden gerealiseerd. De bank trekt met zijn triple-A-status goedkoop kapitaal aan en leent dat weer uit tegen gunstige voorwaarden.

Voor de EIB is het microkrediet maar een fractie van het totale budget, maar het gaat inmiddels wel om zo’n 880 miljoen euro die sinds 2003 uitstaat. Het gemiddelde contract wordt volgens Carboni steeds groter. „Er vallen tegenwoordig veel verschillende financiële diensten onder, van microverzekeringen tot mobiel bankieren.”

Het helpt mensen niet meer om, door eigen middelen te mobiliseren en lokale structuren te verstevigen, zelfstandiger te worden. „Het wordt in sommige gevallen juist een obstakel voor ontwikkeling van de armsten omdat het hen in de speculatieve marktdynamiek trekt en hen op een nieuwe manier afhankelijk maakt van internationale financiers.”

Volgens Carboni geldt dit voor microkrediet in het algemeen. Als het gaat om de EIB mist hij vooral strategie en visie. „De EIB volgt alleen maar de markt”, verklaart hij. En in landen waar beperkte kapitaalmarkten zijn „doet de EIB slechts aan investeringsprojecten in plaats van de hand te reiken aan de armen.”