Op 31 mei 1936, de eerste zondag na de ingebruikneming van het nieuwe bedehuis, gaf de gereformeerde predikant –opnieuw– blijk van zijn vreugde en dankbaarheid over „deze mooie kerk, de mooiste van alle die we bezitten.” Maar, vervolgde ds. Lindeboom, „toch spreek ik uit: ’t Kan ook zonder, als ’t moet. Dat hebben de tijden der vervolging geleerd. Hout en steen, hoe kunstvol ook samengevoegd, hebben geen wezenlijke waarde voor het Koninkrijk Gods, alleen de geestelijke goederen van genade en vrede.”

In 1989 ging de Waalkerk tegen de vlakte. Redenen: verminderd kerkbezoek en een steeds verder teruglopend ledenaantal.

Prof. dr. Dick Th. Kuiper kan zich het gereformeerde godshuis nog goed herinneren. De emeritus hoogleraar sociologie aan de Vrije Universiteit was zaterdagmiddag een van de sprekers bij de presentatie van een boek over ds. Cornelis Lindeboom, van de hand van diens kleinzoon Cornelis (Kees) de Bruijne uit Hattem.

Kuiper: „De Bruijne en ik zijn beiden van 1938, en hebben Cornelis Lindeboom, die in dat jaar overleed, niet gekend. Toch ken ik diens naam al sinds de late jaren 1940. Ik werd gedoopt in de Waalkerk in de Rivierenbuurt, ging er met mijn ouders twee keer per week naar de kerk. Mijn vader was er diaken, ik collectant. Ik liep catechisatie bij de predikanten Theo van Andel en Plaatsman en was actief lid van J.V. ”De Heer is Onze Koning” – waarvan ik overigens op zeker moment werd geschorst. Zo ging dat toen.”

En elke zondag als Dick Kuiper de kerk –een ontwerp van de bekende gereformeerde architect B. T. Boeijinga– binnenkwam, zag hij de gedenkplaat die herinnerde aan de ingebruikname, door ds. Lindeboom. „Nu weet ik uit het boek van zijn kleinzoon dat de bouw van deze kerk een „hoogtepunt in zijn Amsterdamse periode was.””

De laatste kerkdienst voor de sluiting en sloop van de Waalkerk in 1989 maakte Kuiper eveneens mee. „Dat was tevens de aanleiding voor een reünie van de J.V., die in de late jaren 1950 een gemengde J.V. was geworden en omgedoopt tot ”Eltheto”.

Geelkerken

Kuiper promoveerde in 1972 op ”De voormannen”, een „sociaal-wetenschappelijke studie over ideologie, konflikt en kerngroepvorming binnen de gereformeerde wereld in Nederland.” Ook de familie Lindeboom behoorde tot deze „kerngroep” (preciezer: tot de afgescheiden deelkerngroep) en ds. Cornelis Lindeboom en –zeker– zijn vader prof. Lucas Lindeboom waren „voormannen.” Opmerkelijk noemde Kuiper het overigens dat ds. Cor Lindeboom voorzover bekend nooit betrokken is geraakt bij conflicten binnen de kerk. Zo heeft hij zich in zijn Amsterdamse periode niet of nauwelijks uitgesproken in de zogenoemde kwestie-Geelkerken, terwijl ds. Geelkerken toch ook in Amsterdam stond.

Nazaten en andere relaties van de Lindebomen –met namen als Wielenga, De Savornin Lohman, Hakman, Bremmer en (ceremoniemeester ds.) Cort van der Linden– waren zaterdagmiddag bij tientallen aanwezig op Landgoed Veldwijk in Ermelo. De presentatiebijeenkomst had dan ook iets weg van een grootse reünie, die tijden van weleer, toen de gereformeerde zuil van Abraham Kuyper nog een machtig bolwerk binnen de Nederlandse samenleving vormde, weer even tot leven bracht. Die tijden zijn voorbij. En „nog even”, schreef Trouw-journaliste Agnes Amelink in haar boek ”De gereformeerden”, „en men kent en vindt haar standplaats zelfs niet meer.” De Waalkerk was de enige gereformeerde kerk niet die haar deuren moe(s)t sluiten.

Veldwijk

Het was niet zomaar dat de bijeenkomst plaatshad op Landgoed Veldwijk. Op 4 juni 1885 legde Lucas Lindeboom, de vader van ds. Cornelis Lindeboom en overgrootvader van Cornelis de Bruine, de eerste steen voor –toen nog– gesticht Veldwijk. Daarmee werd Veldwijk het eerste gereformeerde psychiatrisch ziekenhuis in Nederland. Een borstbeeld van prof. Lucas Lindeboom bevindt zich nog altijd op het terrein van Veldwijk, en het prachtige, in 1889 ontworpen Lucaskerkje staat er ook nog steeds. Een specifiek christelijke instelling is Veldwijk echter niet meer.

Europa

Uitvoerig beschrijft De Bruijne in zijn boek ook de voettochten die zijn grootvader Cornelis tijdens zijn studententijd maakte, vaak samen met zijn studievriend Bas Wielenga, en waarvan hij nauwkeurig verslag deed. De tochten voerden over de Betuwe, de Veluwe, naar Utrecht. Ook het verslag van zijn reis naar Lausanne is in het boek opgenomen.

Prof. dr. Guus J. Borger, emeritus hoogleraar historische geografie aan de VU, plaatste Cornelis’ reizen zaterdag in het perspectief van zijn tijd. Een van zijn conclusies: „Het is toch opvallend hoe gemakkelijk er in die tijd over ”Europa” werd gesproken. Je gaat zomaar even in Lausanne studeren, zijn vriend Bas Wielenga promoveert zomaar in Heidelberg. Reizen was kennelijk zó vanzelfsprekend. In dat opzicht: wat een rampspoed hebben de Eerste, en in het verlengde daarvan, de Tweede Wereldoorlog gebracht.”

Borger zei zich er verder „zeer over verbaasd” te hebben dat „de steile calvinist” Cornelis tijdens zijn studententijd een keer op Tweede Paasdag vanuit Kampen naar Utrecht reisde. „Maar, om tien uur was hij wel in de Domkerk. Waaruit hij echter door de koster werd verwijderd: de kerk zat overvol en Cornelis stond op een plek waar hij niet mocht staan.”

Auteur Cornelis de Bruijne overhandigde zijn publicatie aan prof. dr. George Harinck, directeur van het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme aan de VU. Die merkte op bijzonder blij te zijn met de uitgave. „Maar misschien nog één ding. Ik heb begrepen dat u een groot deel van het archief van Cornelis Lindeboom beheert. En niet dat ik u nu meteen adviseer dat bij ons onder te brengen, maar in elk geval: zorg er wel goed voor.”

De Bruijne: „U wordt op uw wenken bediend.”