Prof. dr. W. Shadid, hoogleraar interculturele communicatie in Tilburg en Leiden en zelf allochtoon, zei dat vrijdag tijdens de opening van Babylon, een instituut van de Universiteit van Tilburg voor onderwijs en onderzoek rond de multiculturele samenleving.

Rector-magnificus prof. dr. F. A. van der Duyn Schouten verklaarde de naam Babylon door een gedeelte van Genesis 11 voor te lezen. „Het is geen onverantwoorde hoogmoed om juist deze naam aan het instituut te hechten”, zei hij. „In Babylon ging het mis toen men de hoogte in wilde. Wij kiezen voor groei in de breedte: naast de talige kant worden voortaan ook sociale, economische en theologische aspecten van de multiculturele samenleving bestudeerd.”

Hoe zijn duurzame verhoudingen te realiseren temidden van de grote verscheidenheid van de multiculturele samenleving? Die vraag staat volgens decaan prof. dr. A. de Ruijter centraal in het instituut. „Globalisering blijkt niet te leiden tot het steeds meer één worden van volken en bevolkingsgroepen. Het roept juist tegenkrachten op, want mensen willen uniek en herkenbaar zijn.”

Tegenkrachten zijn er momenteel ook volop in de Nederlandse samenleving, zei prof. Shadid, die in 1979 promoveerde op de integratie van Marokkaanse werknemers. „De wederzijdse acceptatie tussen de oorspronkelijke bevolking en de allochtonen is verder weg dan ooit. Ik zie weinig verschil meer tussen de etnische stratificatie in Nederland en die onder het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime. Een Nederlander van Marokkaanse afkomst die voor de klas staat, is nooit zomaar docent; hij wordt altijd een Marokkaanse docent genoemd.”

Veel allochtonen wonen in oude stadswijken, ze moeten twee keer zoveel moeite doen om een baan te vinden dan autochtonen en ze verdienen minder. „De media besteden te weinig aandacht aan het aandeel dat de Nederlandse maatschappij aan dit drama levert”, vond Shadid. „Tachtig procent van de bedrijven heeft geen allochtonen in dienst, het geweld tegen buitenlanders neemt toe en uitspraken tegen de islam zijn een aanbeveling voor een politieke carrière.”

In deze negatieve stemming ligt de nadruk op westerse superioriteit, „maar men vergeet het aandeel van het westen en het christendom in de slavernij, het ontketenen van twee wereldoorlogen, de Jodenvervolging en het kolonialisme”, stelde de hoogleraar.

De Groningse burgemeester drs. J. Wallage noemde het terecht dat het criminele gedrag van allochtonen nu openlijk genoemd mag worden. „Maar zo langzamerhand hebben modale Antilliaanse, Marokkaanse of Turkse Nederlanders er wel recht op dat ze worden beschermd tegen bijna vanzelfsprekende identificatie met het gedrag van criminele minderheden in hun gemeenschappen.”

Zowel Shadid als Wallage hekelde het feit dat met integratie tegenwoordig assimilatie wordt bedoeld: buitenlanders moeten zich aanpassen aan de Nederlandse maatschappij. Aanpassing met behoud van eigen identiteit, wat vroeger uitgangspunt was, is er niet meer bij, zei Wallage. Het extreem rechtse „aanpassen of wegwezen” is in korte tijd op subtielere manier in menig politiek program terechtgekomen, vond de oud-staatssecretaris.

Huidskleur blijft een barrière, ook al behoort men inmiddels tot de derde of vierde generatie die in Nederland woont, signaleerde Wallage. In zijn „tegendraadse verhaal” hekelde hij uitspraken van Bolkestein, Fortuyn en Hirsi Ali over de islam. „Tegen jonge allochtone amokmakers wordt terecht opgetreden. Maar wie treedt er eigenlijk op tegen volwassen autochtone amokmakers?”

Succesvolle integratie kan alleen als allochtonen hun identiteit mogen behouden, vond de Groningse eerste burger. Het stopzetten van de subsidie voor het onderwijs in allochtone talen noemde hij „een respectloze handeling.”