Vlinderjacht moet harige processierups de das omdoen
ASSEN – In de noordelijke provincies worden komende weken met speciale lokkastjes zo’n 16.000 eikenprocessievlinders gevangen. De vlinders worden gebruikt voor een grootschalig onderzoek naar de verspreiding van nesten van de gevreesde eikenprocessierups.
De harige rups vormt met name in Groningen, Friesland en Drenthe een steeds groter probleem. Omdat er alleen al in de noordelijke provincies zo’n 1 miljoen eiken te vinden zijn –naar verhouding veel meer dan in de rest van Nederland– is de plaag hardnekkig, aldus Silvia Hellingman van onderzoeksbureau Biocontrole vanmorgen.
De brandharen van de rups kunnen bij mensen en dieren ernstige klachten veroorzaken, waaronder zwellingen, uitslag en jeuk. Voor het onderzoek zijn er in de omgeving van scholen, ziekenhuizen, fietspaden en dorpspleinen een kleine 3000 vlindervallen opgehangen. Mannetjesvlinders worden door de geur van vrouwtjes de kastjes ingelokt, waarna ze in grote zakken richting de onderzoekstafel gaan.
Op die manier hopen onderzoekers de locatie van de nesten te achterhalen. Dat gebeurt onder meer op basis van de kleur en de conditie van de gevangen vlinders. „Hoe verder ze hebben gevlogen, hoe meer kleur ze verliezen. Aan de kleur kunnen we afleiden in welke straal rond het lokkastje zich een nest moet bevinden”, zegt Hellingman. En dat biedt de oplossing van het probleem, zegt ze. „De nesten, of anders de piepjonge rupsen, kunnen volgend voorjaar preventief worden bestreden.”
Het ontleden en onderzoeken van de fladderende vlinders is niet gemakkelijk. „Als ze in een zak flink tekeergaan, leggen we ze vaak even in de vriezer.” De vlinders sterven op die manier in ieder geval een ‘natuurlijke’ dood”, aldus Hellingman. Vlinders die zich koest houden, worden levend ontleed en onderzocht. Na afloop van het onderzoek worden ze, dood of levend, verbrand in een grote oven.
Steeds meer gemeenten sluiten zich bij het onderzoek aan, constateert Hellingman. In het startjaar 2009 deden er maar vier mee, inmiddels gaat het om enkele tientallen. „Gemeenten raken ervan doordrongen dat de problemen groter worden en ingrijpen noodzakelijk is”, zegt de onderzoekster, verwijzend naar een compleet bos in het Drentse Havelte dat begin juli werd afgesloten omdat de rupsen daar massaal nestelden.
Het vangen van de vlinders en het lokaliseren van de nesten begint inmiddels vruchten af te werpen, ziet Hellingman. In de buurt van nesten die voorgaande jaren werden gevonden en vervolgens bestreden, worden nu al minder vlinders gevangen.
Processierupsen leven bij voorkeur aan de zonnige zuidkant van eikenstammen langs lanen in steden en dorpen. Hun nesten betaan uit een dicht spinsel van vervellingshuidjes, brandharen en uitwerpselen.