Balkenende zei dat woensdagochtend na afloop van een ontbijtgesprek op het Witte Huis. Aan het ontbijt, dat ongeveer een uur duurde, namen ook vice-president Cheney, minister Powell van Buitenlandse Zaken en nationale veiligheidsadviseur Rice deel.

Balkenende noemde de ontmoeting na afloop „bijzonder interessant en buitengewoon vruchtbaar.” Dat op het laatste moment besloten werd dat ook Cheney en Powell bij het gesprek aanwezig zouden zijn, betekent volgens de premier hoeveel belang de Amerikaanse regering hecht aan een goed contact met Nederland.

Behalve over Irak is ook gesproken over de strijd tegen het terrorisme en over de nucleaire dreiging van Iran en Noord-Korea. Minister De Hoop Scheffer noemde dat laatste na afloop als opvallendste gespreksonderwerp. „De ernst waarmee president Bush over de nucleaire proliferatie in Iran en Noord-Korea sprak, is me het meest opgevallen. Als het met die landen niet goed gaat, wordt dat heel gevaarlijk”, aldus De Hoop Scheffer.

Nederland kan volgens Balkenende en De Hoop Scheffer een bemiddelende rol spelen tussen Washington en regeringen in Europa die tegen de oorlog in Irak waren, zoals Duitsland, Frankrijk en Rusland. De steun van de laatste twee landen is in elk geval nodig voor een nieuwe VN-resolutie omdat zij vetorecht hebben in de Veiligheidsraad.

Komend weekeinde spreekt De Hoop Scheffer met zijn EU-collega’s in Italië over een gezamenlijk Europees standpunt voor een nieuwe VN-resolutie. „Washington luistert alleen naar Europa als er een geluid komt, niet als het verschillende zijn”, meent De Hoop Scheffer.

Het idee van een grotere VN-rol in Irak komt erop neer dat meer landen militairen kunnen bijdragen aan de stabilisatiemacht, die dan minder zwaar op Amerikaans-Britse schouders rust. Ook moet meer VN-betrokkenheid leiden tot meer financiële bijdragen van landen aan de wederopbouw.

Volgens Amerikaanse kranten is voor 2004 alleen al tussen de 40 en de 60 miljard dollar nodig voor de wederopbouw van Irak. De Amerikanen peinzen er niet over om dat alleen op te brengen, ook al omdat het militaire deel van de operatie al naar schatting 3,9 miljard dollar per maand kost.

Over de opvolging van NAVO-secretaris-generaal Robertson, waarvoor de naam van minister De Hoop Scheffer wordt genoemd, is volgens Balkenende niet gesproken. Ook een langere of grotere bijdrage van Nederlandse militairen in Irak is „niet aan de orde geweest”, aldus Balkenende.

Wel heeft Balkenende president Bush om aandacht gevraagd voor het lot van Arjan Erkel, de Rotterdamse Artsen zonder Grenzen-medewerker die vorig jaar augustus in Tsjetsjenië is ontvoerd. Balkenende heeft Bush gevraagd in zijn contacten met Poetin ook Erkel aan de orde te brengen.

Premier Balkenende vindt dat de kritiek van zijn voorganger Kok op de Nederlandse opstelling inzake de Irak-oorlog „geen pas geeft.” Voor het Radio 1 Journaal noemde hij de aantijgingen van Kok vandaag „buitengewoon merkwaardig.” Volgens de CDA-premier bewijst Kok hiermee Nederland geen dienst. „We moeten dit maar snel vergeten.”

Kok zei woensdag dat Nederland zich in de kwestie Irak „kritiekloos aan de zijde van de VS heeft geplaatst.” Nederland heeft zich volgens de voormalige PvdA-premier „als een schoothondje” gedragen.

Balkenende ontkent dat het kabinet zich kritiekloos opstelt tegenover de VS. Ook minister van Buitenlandse Zaken De Hoop Scheffer heeft woensdag de aanval van Kok „een makkelijke anti-Amerikaanse houding” genoemd.