Veel dorpsscholen worden met sluiting bedreigd doordat ze in krimpregio’s liggen.

De gevolgen reiken verder dan een leeg schoolgebouw. De leefbaarheid van het dorp gaat achteruit, zeker als ook de bibliotheek, de supermarkt, het postkantoor en dergelijke verdwijnen. Dit is reden voor jonge gezinnen om zich er niet te vestigen en zelfs om te verhuizen, waardoor de krimp versnelt en de bevolking sneller vergrijst.

We hebben het niet over incidenten: de komende jaren zullen maar liefst 900 basisscholen op het platteland in Friesland, Groningen, Drenthe, Noord-Holland, Zeeland en Limburg de deuren sluiten. Is het wel nodig dat kleine scholen sluiten?

De wettelijke ondergrens is 24 leerlingen, maar meestal besluit een schoolbestuur ruim voordat die grens wordt bereikt de school te sluiten. De gemeente noch de provincie heeft daar iets over te vertellen, waardoor het bestuur autonoom kan beslissen tot sluiting. Ook de medezeggenschapsraad heeft het spreekwoordelijke nakijken.

De meest gehoorde argumenten in de media zijn dat de kwaliteit van het onderwijs niet kan worden gegarandeerd en dat kleine scholen te duur zijn. Op beide valt echter het een en ander af te dingen.

In veel landen heeft men dunbevolkte gebieden met kleine scholen die uitstekend presteren. De leerkracht is daar zeer betrokken bij de school en de kinderen, het contact met de ouders is intensief en ondersteuning met leermiddelen, het testen van kinderen en dergelijke vindt op afstand plaats.

De Wereldschool voorziet al sinds 1948 Nederlandse gezinnen die tijdelijk in het buitenland verblijven van onderwijs. De ‘kleinste school’ bestaat dan dus uit één leerling. Wanneer het concept van de Wereldschool wordt gecombineerd met een leslocatie waar ten minste één bevoegde leerkracht is, kan individueel onderwijs worden geboden afgewisseld met groepsactiviteiten.

Overigens is de veronderstelling dat grotere scholen de kwaliteit altijd wel kunnen waarborgen niet juist. Er zitten 16.000 kinderen in Nederland langdurig thuis, en niet omdat ze op een kleine school zaten. Dat is niet bepaald een bewijs van onderwijskwaliteit!

Wel is een kleine school kwetsbaarder, bijvoorbeeld als een leerkracht ziek wordt. Echter, door een goede vervangingspool, zelfsturende leermiddelen en betrokken ouders is dit te ondervangen.

Tegenover die kwetsbaarheid staat ook dat de leerling met problemen te lang onopgemerkt blijft. Een risico dat binnen een grote school met grote klassen veel meer aanwezig is.

In een kleine school hoeft er geen geld weg te vloeien naar betaalde schoolbestuurders, een bovenschoolse directie, een (duur) administratiekantoor en allerlei management. Ook het gebouw kan multifunctioneel ingezet worden door er een dependance van de bibliotheek, een buurthuis, een bankloket of zoiets in te vestigen.

Dat dit in de praktijk ook werkt, blijkt wel op een nieuwe school in Zeeland. De Isaac Beekman Academie is een kleine school voor voortgezet onderwijs met klassen van maximaal zestien leerlingen en 20 procent meer onderwijs dan de landelijke norm. Dit gebeurt met de normale bekostiging.

De oplossing ligt in het laten defuseren van de kleine school, zodat deze zelfstandig verder kan. Vervolgens kunnen deze kleine scholen zich aansluiten bij een landelijke voorziening die ze ondersteunt, zoals de Wereldschool.

Ook kunnen de kleine scholen onderling samenwerken door de leerlingen via internet samen werkstukken te laten maken en projecten te doen. Een centrale voorziening kan bijvoorbeeld leermiddelen inkopen en zorgen voor vervanging van de leerkracht bij ziekte.

Het is belangrijk dat de betrokkenheid van de ouders groot is. Geef hun een plek in het onbezoldigde schoolbestuur. Een kleine school die het goed doet, individuele aandacht geeft en waar de ouders bij betrokken zijn en zich gehoord voelen, zou zelfs wel eens kunnen groeien. Wie wil zijn kind niet op zo’n school hebben?

De auteur is directeur van de Wereldschool.