President Bush ontvangt premier Balkenende en minister De Hoop Scheffer morgenochtend om zeven uur voor een gezamenlijk ontbijt. Vijf kwartier hebben de bewindslieden gekregen om met Bush te spreken over Irak, terrorismebestrijding, de bilaterale relaties tussen Nederland en de Verenigde Staten en over de transatlantische betrekkingen.

Dat laatste aspect heeft alles te maken met de NAVO, het militaire bondgenootschap tussen de VS en Europa. Diezelfde NAVO is op zoek naar een opvolger voor secretaris-generaal Robertson. Tijdens een NAVO-bijeenkomst in juni in Madrid bleek dat minister De Hoop Scheffer wordt genoemd als kandidaat voor diens post. Binnen NAVO-kringen geldt de Poolse president Kwasniewski als een van de tegenkandidaten. VVD-defensiewoordvoerder Van Baalen denkt niet dat Kwasniewski veel kans maakt. „Hij is oud-communist. Dat zal hem zeker niet helpen.” Bovendien is Polen nog niet zo lang lid van de NAVO.

De mogelijke kandidatuur van De Hoop Scheffer, die zelf ontkent kandidaat te zijn, lijkt logisch. De minister was diplomaat en jarenlang buitenlandwoordvoerder van het CDA in de Tweede Kamer. Bovendien staat Nederland er door zijn steun aan de oorlog in Irak goed voor bij de VS, zegt PvdA-buitenlandwoordvoerder Koenders. Dat is van belang, omdat de stem van de VS feitelijk doorslaggevend is bij de benoeming van een nieuwe NAVO-topman. Daarnaast is volgens de PvdA’er een klein land aan de beurt om de secretaris-generaal te leveren. Koenders sluit daarom niet uit dat De Hoop Scheffer „in die zin wel een kans zou kunnen maken.” VVD’er Van Baalen denkt dat De Hoop Scheffer „een goede kans maakt”, omdat de minister „een uitstekende naam heeft.” De Hoop Scheffer zal morgen „zeker tentamen doen”, denkt Van Baalen. „Na dat uur weet Bush voldoende of hij hem kan benaderen voor de functie.”

Premier Balkenende weigert de kandidatuur van zijn partijgenoot te bevestigen. CDA-buitenlandwoordvoerder Eurlings „weet van niets.” Het lijkt hem bovendien „speculatief om daar nu iets over te zeggen.” Het ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat er „geen Nederlandse kandidaat is.” Ook het instituut Clingendael zegt „geen signalen te hebben” die wijzen op een mogelijke benoeming van De Hoop Scheffer.

Deze ontkenningen betekenen echter niet dat de minister inderdaad geen kandidaat is. „Als je nu zou zeggen: Ik ben kandidaat, dan word je het in elk geval niet”, zegt Van Baalen. Bovendien speelt dit soort benoemingen zich af op zeer hoog niveau. Contact daarover vindt slechts plaats tussen ministers of regeringsleiders onderling.

De laatste benoeming van een Nederlander op een hoge internationale post liep uit op een enorme teleurstelling voor het toenmalige kabinet-Kok. VN-secretaris-generaal Annan passeerde in 2000 de officiële regeringskandidaat Pronk, toen minister van Ontwikkelingssamenwerking, door oud-premier Lubbers te benoemen tot hoge vertegenwoordiger voor de vluchtelingen bij de VN.

De kandidatuur van Pronk was een toonbeeld van miscommunicatie tussen toenmalig premier Kok en minister Van Aartsen van Buitenlandse Zaken. De bewindslieden hielden elkaar niet goed op de hoogte van de kansen van Pronk en er was onduidelijkheid over de positie van Lubbers, die door Annan als alternatief was genoemd.

Kok verklaarde later toch „zeer vereerd” te zijn met de benoeming van Lubbers, die hij eerder voordroeg als secretaris-generaal van de NAVO. De kandidatuur van Lubbers kreeg toen steun van Europese landen. De oud-premier slaagde er echter niet in ook de Amerikanen te overtuigen. De gewezen Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Christopher schreef later in zijn memoires dat Lubbers tijdens zijn sollicitatiegesprek een „lusteloze en ongeconcentreerde indruk” op hem maakte en „geen duidelijke standpunten innam.” Toenmalig president Clinton besloot daarop de kandidatuur van Lubbers niet te steunen.

De Hoop Scheffer hoeft zich wat dat betreft geen zorgen te maken, denkt VVD’er Van Baalen. „De Amerikanen willen een uitgesproken iemand. Lubbers was een weifelaar, maar De Hoop Scheffer is heel duidelijk in zijn standpunten.”