Geref. protest tegen naderende fusie
Gereformeerde kerken die bezwaard zijn over Samen op Weg hechten sterk aan de zelfstandigheid van de plaatselijke gemeente en zijn bezorgd over de verhoogde afdracht aan de landelijke kas van de toekomstige PKN. Zo’n 140 vertegenwoordigers van 66 bezwaarde kerken willen door middel van een conceptbrief de gereformeerde synodeleden ertoe oproepen in december niet met het verenigingsbesluit in te stemmen, zo bleek zaterdag in het Zuid-Hollandse Giessenburg tijdens een bezinningsdag over Samen op Weg.
De dag was georganiseerd door de gereformeerde kerken van Bergambacht, Nieuw-Vennep (die een enquête over Samen op Weg organiseerde) en Noordeloos. Onder de aanwezigen waren diverse leden van het gereformeerde moderamen, onder wie ds. J. G. Heetderks en ouderling H. Hoogenhout.
Vooral de gereformeerde predikant dr. P. J. van Midden uit Bergambacht liet zich in scherpe bewoordingen uit over het SoW-proces: „Het danken van de Heere Jezus Christus, Die de eenheid van de drie kerken zou bewerkt hebben, zou erop wijzen dat de Heere Jezus gebeden heeft voor het fusiemodel en dat Hij na 2000 jaar door de drie synodes is verhoord. Zo’n schriftberoep is eigenlijk blasfemisch: in de hele discussie zeg je ermee dat Jezus bij dit fusiemodel aan jouw kant staat.” De gereformeerde synodepreses ds. Heetderks noemde deze uitlatingen „demagogisch.”
Dr. Van Midden sprak over ”De vrijheid op de schopstoel”, en liet fijntjes weten dat de schopstoel van oorsprong een martelwerktuig was. Zijn ondertitel luidde: ”Omarmende woorden en omknellende regelingen”. Zijn bijdrage ging vooral in op de financiële gevolgen van de kerkfusie voor de kleine gemeenten. Hij berekende dat de bijdrage aan de landelijke kas voor veel gemeenten in de toekomstige PKN bijna verdubbeld zal worden. De grootste angel voor de nieuwe kerk is de demotivatie van de vrijwilligers. „Dat is de kracht van het gereformeerde model: het is een eigen club van mensen die hun eigen route mogen uitstippelen, met bezittingen waarover ze zelf kunnen beslissen. Hun activiteiten worden niet afgeremd door een radenrepubliek aan instanties boven hen. Velen van hen zijn niet gewend aan het afleggen van verantwoording en zullen in de nieuwe kerk gedemotiveerd raken.”
Hoe te reageren op de aanstaande fusie? „U kunt gewoon nee tegen het verenigingsbesluit zeggen, maar dat moet u dan wel op tijd doen, voor 1 november. Als u voor 1 mei 2004 niet hebt aangegeven dat u niet meedoet, zit u eraan vast.” De overgangsregeling waarbij gereformeerde kerken tot 1 mei 2014 bevoegd zijn om te besluiten over de eigen plaats van de gemeente binnen de PKN, noemde hij niet alleen een wassen neus, maar zelfs een fopspeen. „De nieuwe PKN-kerkorde is dan wel van kracht en de desbetreffende commissie van bijzondere zorg neemt ook de vermogensrechtelijke aspecten in aanmerking, zo staat in de nieuwe generale regelingen. De vraag is dus hoe ongeschonden zo’n uittredende kerkenraad door de juridische molen komt.”
Als kerken voor 1 mei 2004 aangeven dat ze niet mee willen, zouden de „losgelaten kerken” (zo typeerde dr. Van Midden ze) een associatieverdrag met andere kerkverbanden kunnen aangaan, eventueel ook met de PKN. Het onderbrengen van kerkelijke goederen in een stichting moet de kerk nú doen en niet na 1 mei 2004. „Daarna maakt u juridisch geen schijn van kans meer.” Hij kon zich voorstellen dat gemeenten dan ook geen predikanten meer kunnen beroepen, zoals nu in sommige hervormd-gereformeerde gemeenten het geval is. „Maar ze kunnen dan niet meer aan de goederen komen.”
Kerkenraadslid G. Dekker uit Nieuw-Vennep zei dat de Gereformeerde Kerken in een „spagaat” verkeren: ze zeggen ja tegen de eenwording van kerken, maar nee tegen het kerkmodel zoals dat door middel van de synodebrief in juli is vastgelegd. Alleen een uitgesproken ”nee, omdat” of een ”ja, op voorwaarde” van een groot aantal kerken zal voor de synode reden kunnen zijn de in het verenigingsbesluit vastgelegde kerkstructuur te herzien.
Ds. Heetderks bestreed dat er in de PKN sprake is van een dreigende stijging van de quotumdruk. „Het quotum blijft zo en zal zelfs dalen, alleen wordt het wel op een andere wijze verdeeld.” Niet alle aanwezigen waren het met de bezwaarde sprekers eens. Is het nodig om zo hardnekkig vast te houden aan het gereformeerd kerkbegrip? Een van de aanwezigen, lid van een SoW-gemeente: „De integriteit van de synode staat vandaag steeds ter discussie. Laten we een interkerkelijke commissie van wijze mensen instellen die de komende tien jaren het proces gaat begeleiden.”
Aan het eind van de dag werd een conceptbrief opgesteld die kerkenraden aan de synode kunnen richten. Deze eindigt met een oproep om afstand te nemen van het verenigingsbesluit „door alsnog de rechtspositie van de plaatselijke gereformeerde kerken” te waarborgen. De generale synode kan volgens deze conceptbrief niet besluiten dat een plaatselijke kerk plotseling partij is geworden bij een ander kerkverband. Na het fusiebesluit op 12 december komt mogelijk op 17 januari een beraadsdag. Het gezamenlijk nemen van juridische stappen behoort dan tot de mogelijkheden.
