Voor de vakantie

Plan vaste vakantiemomenten in. Het voorkomt dat vrije dagen er ongemerkt bij inschieten. (Bij veel bedrijven ontkomen werk­nemers ook niet aan zo’n lange­termijnplanning.) Het omzeilt verder grote droefenis op de laatste vakantiedag: de volgende ligt misschien al in het verschiet. Een lang weekend vrij valt hier ook onder.

Denk na: wordt het een (verre) reis, of is een nieuwe bank aanschaffen toch wijzer? Overigens schijnen mensen blijer te worden van ervaringen (dagje uit, concert, reis) dan van materiële zaken (die bank, kleren, een mobieltje). Bij ”ervaringen” mag je ook Tuinesië of Balkonië invullen, oftewel: thuis vakantie vieren.

Wordt het een reis, kies dan een bestemming met goed weer. Uit een Oostenrijkse studie blijkt dat mensen zich na afloop van een vakantie minder moe en beter uitgerust voelen als ze hun vakantie op een warme, zonnige plaats hebben doorgebracht. Moet het toch Noorwegen of Schotland worden, neem dan in elk geval een regenjas en spelletjes mee.

Wees kritisch in het kiezen van je reisgezelschap. Maak duidelijke afspraken vooraf. Iedereen weet dat het veel uitmaakt of vrienden slechts willen uitslapen en op het strand liggen of dat ze voor dag en dauw met een hoop geraas opstaan om een of andere wilde activiteit op te zoeken.

Vraag je af of dat werkproject echt eerst af moet, en of het een drama is als het huis niet blinkend schoon is voor vertrek. Sommige mensen lijden aan een hoop stress vóór de vakantie, en alle stress­hormonen moeten wel weer een normaal niveau bereiken voordat iemand kan uitrusten.

Bouw het werk af: werk bijvoorbeeld op de derde dag voor de vakantie zes uur in plaats van acht, de volgende dag vijf uur en de laatste dag een halve dag. Een te snelle omschakeling van drukte naar rust kan zorgen voor ziekte tijdens de eerste vrije dagen. Vrijetijdsziekte of omgekeerd Kortjakje­syndroom heet dat.

Draag het werk op tijd over. Laat een overzicht achter voor collega’s. Stel ten slotte de afwezig­heidsassistent van de mailbox in. Schuif de weeraanwezigheids­datum iets verder vooruit: zet niet in het automatische antwoord dat je op 3 augustus terug bent, maar dat je op 5 augustus weer mail beantwoordt. Dat geeft straks meer rust om de rij wachtende mails te beantwoorden. Ga daarna weg. Heb vooral niet het idee dat je onmisbaar bent.

Tijdens de vakantie

Denk niet: Ik moet tijdelijk mijn huis uit, want het is vakantie. Arbeidspsychologen zeggen dat het niet uitmaakt waar deze langere periode van vrije tijd wordt doorgebracht. Uitrusten van het werk, daar gaat het om. Het scheelt heel wat geld, reisstress en uitlaatgassen als mensen níét naar het buitenland gaan.

Staat er toch een reis op het programma: vertrek niet onmiddellijk, reserveer eerst een paar dagen voor het inpakken van koffers en een reisgids te lezen bijvoorbeeld.

Neem de tijd voor de reis. Het is jammer om niets te zien van Europa terwijl je er dwars doorheen rijdt. Overweeg om idyllische weggetjes binnendoor te nemen als het alternatief een lange file is. Overweeg dat trouwens ook als er geen file is.

Wees aardig voor reisgenoten. Steek daar energie in. Onderzoek van twee gerenommeerde geluks­wetenschappers wees uit dat mensen met sterke sociale banden met vrienden, familie en partner de gelukkigste mensen zijn. De kern van geluk bestaat vooral uit vriendschappen en relaties, volgens deze experts.

Luieren in de zomervakantie blijkt gezond, oftewel: „passieve activiteiten” hangen samen met een „verbetering in welzijn.” Maar vooral belangrijk is: doe wat je graag doet, of dat nu bergen beklimmen of een boek lezen is.

Laat het idee ”samen uit, samen thuis” af en toe varen. Ga niet chagrijnig mee met een rondleiding terwijl je liever door het bos zou struinen. Er gebeurt doorgaans niets vreselijks als een gezelschap zich af en toe opsplitst. Bovendien valt er dan weer wat te vertellen bij het avondeten.

Probeer het gevoel van je af te zetten dat alles wat in de nieuwe omgeving te zien valt ook gezien moet worden. Punt is dat het lastig genieten is onder tijdsdruk. Na honderd verschillende bezienswaardigheden blijft toch vooral datgene hangen wat de kans kreeg om indruk te maken.

Slaap! Des te meer uren mensen tijdens de vakantie slapen en hoe beter hun slaapkwaliteit is, des te gezonder, energieker en minder gespannen voelen zij zich. Streef naar minimaal zeven uur slaap. Ideaal zijn een comfortabel bed en een koele, donkere slaapkamer – maar het is waar dat dit niet altijd te verenigen is met het leven in een tent.

Als werk om de hoek komt kijken in de vakantie: zorg dat de omvang ervan zeer beperkt blijft, en bepaal zelf wanneer en hoe lang.

Vergeet niet te bewegen. Al die etentjes en ijsjes moeten wel verwerkt worden, net als thuis. Van alle vakantiegangers komt 14 procent meer dan 2,5 kilo aan.

Na de vakantie

Mijd de eerste dagen de weegschaal.

Ga niet meteen aan het werk. Zorg voor één of twee vrije dagen om te acclimatiseren. Neem de tijd om vakantierommel op te ruimen.

Begin op woensdag, werk halve dagen, loop niet te hard van stapel. Mensen die op maandag beginnen, blijken hun vakantiegevoel eerder kwijt te raken dan zij die op woensdag starten.

Begin de eerste werkdag een uurtje eerder. Dat geeft de tijd om vast wat achterstallig werk (zoals e-mail) te doen voor de eerste belangstellende collega het hoofd om de hoek van de deur steekt. Als de eerste er is, volgen er meestal meer. En intussen grijnst een stapel post op het bureau je toe. Gesloopt zijn, ’s avonds, is niet bevorderlijk voor de rust die de vakantie teweegbracht.

Stel een schatkist samen van de vakantie. Bewaar er bijvoorbeeld schelpen in, en neem af en toe de tijd om terug te denken aan de geur van de zee, het zout. Denk terug aan de mensen die je ontmoette.

Maak een fotoboek. Niet slechts een digitaal mapje op de computer – maar een album van papier. Dat is mee te nemen naar vrienden, door te bladeren. Een verjaardags­kalender met foto’s is ook een optie, die zorgt elke maand opnieuw voor een vakantie­herinnering.

Gebruik de terugkeer van vakantie als een sleutelmoment om iets te veranderen. Bedenk minimaal één gezonde routine: zoals lunchen met collega’s in plaats van achter de pc, stoppen met roken, op tijd naar bed gaan. Vakantie is zo’n moment om heldere inzichten te krijgen over wat er anders zou moeten; benut dat.

Doe af en toe alsof je weer op vakantie bent. Wat was er nou zo prettig – die gezelschapsspelletjes? Zorg eens voor een beeldschermvrije avond. Opstaan zonder wekker? Doe het weer een keer.

Rust ’s avonds en in het weekend goed uit. Besteed tijd aan hobby’s, spreek af met vrienden, leer iets nieuws (een taal, een instrument bespelen), help anderen. Dat zorgt allemaal voor een langer profijt van de vakantie.

De tips zijn –vrij vertaald en samengevat– afkomstig uit het boek ”De kunst van het vakantievieren” van Jessica de Bloom. De Bloom (1983) is arbeids- en organisatiepsycholoog en werkte als onderzoeker aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Ze deed promotieonderzoek naar vakantie-effecten bij werknemers; begin dit jaar rondde ze dat af. Wetenschappelijke resultaten vertaalde ze naar praktische tips.

Het boek bevat helaas veel open deuren en zinnen in de trant van „Leg jezelf en de mensen om je heen geen verplichtingen op en durf plannen ook te laten schieten en wijzigen”, en „Een vakantie biedt je de mogelijkheid om tijd door te brengen met de mensen van wie je houdt en die het belangrijkst voor je zijn.” Een overdosis van dit soort psychologie zorgt voor een hoog kriebelgehalte. Verder scheert de auteur in vogelvlucht langs boeiende onderwerpen – zoals ”Vakantie als status­symbool”, wat best iets meer uitgediept had mogen worden. (De Bloom signaleert daar dat het voor mensen bijna beschamend voelt als ze niet met vakantie gaan. Dat is nogal wat.)

Maar intussen blijkt, ook uit de literatuurlijst, dat vakantie wel een heel onderzoeksgebied vormt waarbij interessante vragen worden gesteld. Zoals: hoe lang blijft vakantiegevoel hangen? Bij korte vakanties net zo kort als bij lange: tot ergens in de eerste werkweek.

”De kunst van het vakantievieren”, Jessica de Bloom; uitg. Boom, Amsterdam, 2012; ISBN 9789461055569; 295 blz.; € 19,50.