Het is dat de ‘nieuwe’ klokkentoren, rechts ervan, nog wel zichtbaar is, anders zou je de ”KWG” zo voorbijrijden. De ruïne is in verband met restauratiewerkzaamheden verborgen achter een façade van aluminium- en plexiglasplaten. Het geeft het geheel de uitstraling van een modern kantoorgebouw. Als alles meezit, wordt de oude toren deze zomer weer ‘onthuld’.

Restauratie was dringend nodig, zo valt te lezen op een informatiebord. De natuurstenen overblijfselen van de vroegere Kaiser-Wilhelm-Gedächtnis-Kirche raakten steeds verder in verval. Doel van de ”Sanierung” is dan ook „dit Berlijnse symbool in zijn zo typerende ruïne­gestalte onveranderd te behouden voor komende generaties.”

Bombardement

De oorspronkelijke kerk werd ingewijd op 1 september 1895. Opdrachtgever was keizer Wilhelm II, die er zijn grootvader keizer Wilhelm I mee wilde gedenken. In de nacht van 22 op 23 november 1943 raakte het Berlijnse kerkgebouw als gevolg van een bombardement door de RAF zwaar beschadigd. Diensten konden er vanaf dat moment niet meer gehouden worden.

Na de oorlog kreeg architect Egon Eiermann opdracht een nieuw bedehuis te ontwerpen. De resten van het verwoeste gebouw dienden in zijn optiek te verdwijnen. Felle protesten van de inwoners van Berlijn leidden er echter toe dat Eiermann zijn ontwerp herzag. De ”alte Turm” zou blijven bestaan, en als het ware ingeklemd worden tussen een moderne kerk en kerktoren.

Op 17 december 1961 wijdde de protestantse bisschop dr. Otto Dibelius de nieuwe Kaiser-Wilhelm-Gedächtnis-Kirche in. Het zou Eiermanns beroemdste bouwwerk worden.

Blauw

Eiermann bedacht álles. De achthoekige kerkzaal met de talloze blauwe raampjes, maar ook de stoelen en, niet te vergeten, de kas van het grote Schuke­orgel. Het maakt de KWG tot een buitengewoon indrukwekkend geheel, zei titulair organist Wolfgang Seifen eind vorige week tegen de deelnemers van een orgelexcursie georganiseerd door de Nederlandse stichting Vox Humana. „Wat mij hier ook altijd weer aangrijpt, is de Stalingrad-Madonna achter in de kerk. Ik weet het: een Mariabeeld is in een protestantse kerk niet erg gebruikelijk. Maar deze tekening van Maria met het kind Jezus is gemaakt door een Duitse arts, Kurt Reuber, op de achterkant van een Russische landkaart. Reuber tekende hem net voor het kerstfeest in 1942, bij Stalingrad, om de vele zieke en verwonde Duitse soldaten nog wat te bemoedigen.” Reuber overleed op 20 januari 1944 in Russische krijgsgevangenschap.

De Kaiser-Wilhelm-Gedächtnis-Kirche wil een „Ort des Gedenkens” zijn en blijven – ook aan, bijvoorbeeld, de vele gedóópte Joden die onder Hitler werden omgebracht.

Organist Wolfgang Seifen besloot zijn improvisatieconcert vorige week met een ”Suite Française”. Tijdens het laatste deel, de ”Final”, doemden plots de klanken van het Wilhelmus op – steeds helderder en krachtiger. De klanken van het volkslied, in déze kerk, met déze historie, en opgeroepen door een Duitser, leidden bij menig Nederlands bezoeker tot een brok in de keel.

www.gedaechtniskirche-berlin.de