Het nieuwe seizoen staat voor de deur. Vanaf volgende week draaien de politiek en de ambtenarij in de Brusselse burelen als vanouds op volle toeren. Premier Berlusconi en bondskanselier Schröder verzorgden vorige week de opmaat. Eerstgenoemde bekleedt tot eind december het halfjaarlijks roulerende voorzitterschap van de Unie. In Verona bekrachtigden zij de verzoening die nodig was in verband met een reeks van onderlinge onvriendelijkheden tussen de Italianen en de Duitsers.

Onverkwikkelijke affaires domineerden gedurende de laatste maand voor het reces. Om het geheugen op te frissen: de Italiaanse minister-president was begin juli nog maar nauwelijks als tijdelijk aanvoerder van de Unie in functie of hij lokte al een fikse rel uit. Zijn opmerking in de richting van een Duitse europarlementariër dat die geschikt zou zijn voor de rol van kampbewaker in een film over de nazi’s wekte alom sterk afkeurende reacties.

Vervolgens sprak een staatssecretaris uit zijn regering beledigende woorden aan het adres van de hordes toeristen onder onze oosterburen die in de zomer de Alpen overtrekken en zuidelijke bestemmingen opzoeken. Schröder, die graag de kans aangreep om het tanende prestige bij zijn volk wat op te vijzelen, toonde zijn verontwaardiging door zijn vakantie in Italië te annuleren.

Inmiddels besloten de beide leiders dat het tijd werd de betrekkingen te verbeteren. De bondskanselier reisde een week geleden naar Verona en woonde daar in de Romeinse arena een uitvoering van de opera Carmen bij. Berlusconi moest op het laatste moment verstek laten gaan, omdat hij vreesde dat linkse demonstranten uit protest tegen zijn persoon de voorstelling zouden verstoren. Maar de volgende dag was er dan toch een ontmoeting tussen de twee en op een gezamenlijke persconferentie verklaarden zij dat alle plooien waren gladgestreken.

Lang niet iedereen zal er echter van overtuigd zijn dat het geruzie nu tot het verleden behoort en dat de EU in de aanstaande periode zich volledig kan wijden aan de inhoud van het beleid. Silvio Berlusconi, die eerder dit jaar via zijn vrienden in de nationale volksvertegenwoordiging onschendbaarheid verwierf voor strafvervolging wegens vermeende corruptie, blijft de meest omstreden voorzitter die de Unie ooit had. Al beloofde hij in het Parlement in Straatsburg te zullen opereren vanuit „een geest van nederigheid en dienstbetoon”, zijn optreden in de afgelopen jaren leert dat hij er een meester in is om weerstand op te roepen, heisa te veroorzaken en mensen tegen zich in het harnas te jagen.

Hoe dan ook, tot en met december mag hij leiding geven aan het overleg tussen de lidstaten. Het ontbreekt hem bij die taak niet aan ambities. Zo zet hij in op een snelle en succesvolle afronding van de nog aan te vangen intergouvernementele conferentie (igc). De voorbereidende conventie, met aan het hoofd Giscard d’Estaing, leverde in juni een ontwerpgrondwet af met spelregels voor de na 1 mei 2004 uitgebreide EU. De bevoegdheid om de definitieve besluiten daarover te nemen berust bij de regeringsleiders, met daarbij unanimiteit als vereiste.

Op 4 oktober geven zij het startschot voor de igc, de officiële benaming voor de onderhandelingen. Een akkoord vóór het einde van 2003 lijkt, ondanks dat er al een concept gereed is, te hoog gegrepen. Meer voor de hand ligt dat de knopen worden doorgehakt in het voorjaar, als Ierland de regie voert over de werkzaamheden binnen het verenigd Europa. Afgesproken is dat, hoe het ook loopt, de ondertekening van het document, plaatsvindt in Rome, om recht te doen aan de historische continuïteit; in de Italiaanse hoofdstad kwam in 1957 het verdrag tot stand dat voorzag in de oprichting van de EEG en dat daarmee het integratieproces inluidde.

Een tweede speerpunt in het programma van Berlusconi en zijn kabinet betreft het aanzwengelen van de economische groei. Zij hebben een plan gelanceerd om in de komende jaren een impuls van tientallen miljarden euro’s toe te dienen aan de investeringen in zogeheten trans-Europese netwerken, hoogwaardige internationale verbindingen op het gebied van het verkeer en de energie. Door financiering via de Europese Investeringsbank (EIB) hopen zij de strakke budgettaire bepalingen van het stabiliteitspact, die geen ruimte bieden voor verhogingen van de overheidsuitgaven, te omzeilen.

De problemen met de begrotingstekorten zullen voorlopig trouwens regelmatig op de agenda prijken. Als Duitsland en Frankrijk er niet in slagen hun saldi terug te dringen tot beneden de grens van 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp), wacht onvermijdelijk de discussie of zij een boete opgelegd zullen krijgen. Is er binnen de Unie de durf en de bereidheid om in deze situatie de voorschriften strikt te hanteren en de grote lidstaten aan te pakken?

En dan het Eurostat-schandaal. Dat trad in juli aan het licht. Uit onderzoek is gebleken dat bij het in Luxemburg gevestigde statistisch bureau van de EU „zeer ruim verspreid en over een lange periode” onaanvaardbare praktijken aan de orde zijn, zoals onregelmatigheden in contracten met derden, geheime bankrekeningen en dubbele boekhoudingen. De Europese Commissie besefte dat sinds het voortijdig vertrek van het team van Santer in 1999, fraudezaken explosief materiaal zijn en deed er meteen na de onthullingen alles aan om te laten zien dat zij de misstanden daadkrachtig bestrijdt.

Niettemin zijn nog tal van zaken onopgehelderd en rijst de vraag of deze kwestie zonder politieke gevolgen kan blijven. Het Parlement zal met de verantwoordelijke commissarissen pittig van gedachten wisselen. Vooral de Spanjaard Solbes (Monetaire en Economische Zaken), tot wiens portefeuille Eurostat behoort, krijgt het mogelijk erg lastig. De groepering van de Europese liberalen zinspeelde deze week al openlijk op een gedwongen ontslag.

De Commissie van voorzitter Prodi verkeert langzamerhand in de nadagen van haar zittingstermijn van vijf jaar. Volgende zomer, na de verkiezingen in juni voor het Parlement, wordt een nieuwe ploeg geformeerd. Of alle leden de eindstreep halen, valt echter nog te bezien.