Die vraag blijft even hangen. Want de val van het kabinet kwam wel op een zeer ongelegen moment. De economie wordt diep geraakt door opeenvolgende crises. Politiek gezien is er nauwelijks de kracht om te regeren. In afwachting van de verkiezingen op 12 september laten alle peilingen zien dat een regering van twee of drie partijen onmogelijk lijkt. Het Kunduzakkoord was een vijfpartijenverhaal. Het is echter nog niet zomaar aan te nemen dat die vijf partijen een regering zullen vormen. Het ging hier immers alleen maar om een economisch pact, waar in de loop van de lente al grote gaten in geschoten zijn door de wandelgangers zelf. Opnieuw verwarring. Hoe komt dat toch?

Die vraag wordt dringender, en leeft breder dan alleen in de politiek. Want ook de vakbeweging is diep verdeeld en ernstig in verwarring. Er worden pogingen in het werk gesteld om De Nieuwe Vakbeweging op te richten. DNV, het lijkt eerder de afkorting van De Nieuwe Verdeeldheid. De beweging brokkelt namelijk af waar opperkwartiermaker Klijnsma bij staat. Diverse FNV-bonden, met samen meer dan 200.000 leden, laten het al afweten. Verwarring! Hoe komt dat toch?

Daar moet een antwoord op komen, want juist nu de politiek op slot zit kan de vakbeweging het moment gebruiken om weg te komen uit de negatieve spiraal. Niet alleen om zichzelf weer op de kaart te zetten, maar ook en vooral om mee te werken aan oplossingen voor de crisis. Daarvoor is vooral nodig dat de vakbeweging de moed heeft om ingrijpende voorstellen te doen, ook over thema’s die niet rechtstreeks gerelateerd zijn aan arbeid en beroep, zoals de hypotheekrenteaftrek, de zorgkosten en dergelijke. Ook zou de vakbeweging aan de politiek een nieuwe route moeten wijzen voor het ontslagrecht. Niet gemakkelijker, wel eenduidiger.

Daarnaast is er vooral moed nodig als het gaat om de inkomenspositie van mensen, zoals de loonontwikkeling, AOW en pensioen. Dat raakt rechtstreeks de portemonnee of het heeft invloed op je toekomstige financiële positie, en het is dan ook heel pijnlijk als je eigen vakorganisatie daarin ingrijpt. Toch is het nodig om de huidige situatie onder ogen te zien, en als vakbeweging een breed sociaal akkoord op poten te zetten. Maar dat lukt niet. De verwarring is compleet.

Om de verwarring te boven te komen is een verandering nodig, en wel op meerdere fronten. Horizontaal gezien gaat het om een verandering van ons hoofd, om een mentaliteitsverandering met drie hoofdelementen. Het eerste is solidariteit in plaats van het doorgeschoten individualisme. Dan draait het niet meer om eigen ik en om eigen gewin, maar om het gezamenlijk belang. Vervolgens moet het meer gaan om de langere termijn dan om de eigen belangen op korte termijn. Als derde is het nodig om gericht te zijn op welzijn in plaats van op welvaart. Niet de luxe en de financiële vooruitgang staan dan voorop, maar het menselijke aspect voert de boventoon. Deze nieuwe gerichtheid is nodig om een stap vooruit te zetten, de onmacht voorbij.

Maar dat is niet genoeg. Met het horizontale blijven we steken in eigen plannen, met onze (eigen)wijsheid. Dan draait het om brood alleen. Er is echter een diepere dimensie, de verticale lijn. Die zijn we in ons land uit het oog verloren. Dat brengt die intense verwarring teweeg. Dat hadden we kunnen weten, want wie God verlaat heeft smart op smart te vrezen. Om die verwarring te overwinnen is dan ook een radicale verandering nodig, een omkering. Sterker nog, bekering. Dat is de enige route. Dan draait het trouwens niet meer om de economie, want de mens zal bij brood alleen niet leven. Er is meer (nodig)!

De auteur is werkzaam als raad van bestuur bij de RMU. Reageren? nietbijbroodalleen@refdag.nl