Tegen de achtergrond van een om zich heen grijpende financiële crisis heeft EU-president Van Rompuy met zijn collega’s Barroso (voorzitter van de Europese Commissie), Draghi (topman Europese Centrale Bank) en Juncker (voorzitter eurogroep) de contouren van een toekomstig Europa getekend. Dit stuk staat geagendeerd voor de vergadering van de regeringsleiders later deze maand.

Waar komen deze plannen op neer? De nieuwe architectuur van de Unie rust op vier pijlers: banken­unie, structurele hervormingen, fiscale unie en politieke unie. De bankenunie moet een Europees antwoord bieden op de problematiek van wankelende banken. Onderwerp van discussie vormen Europees toezicht op de banken en de creatie van een Europees vangnet.

Het punt van discussie betreffende structurele hervormingen is de vraag in hoeverre Brussel hervormingen kan afdwingen die leiden tot houdbare overheidsfinanciën. Bijvoorbeeld in het pensioenstelsel en de arbeidsmarkt. De fiscale unie betekent een verdergaande harmonisatie van begrotings- en belastingbeleid. In deze constructie dragen de lidstaten de zeggenschap over (een deel van) hun begroting over aan het Europese niveau. De politieke unie –als het sluitstuk van al deze besproken voorstellen– streeft naar een verdiepte politieke samenwerking, onder meer op het gebied van het externe optreden van de EU.

Deze plannen zijn niets anders dan een vlucht naar voren. Terwijl het huis van de EU in brand staat, maken deze vier heren plannen voor een nieuwe aanbouw. Er zijn diverse kritische kanttekeningen bij deze plannen te maken.

In de eerste plaats laat Van Rompuy zien weinig van het recente verleden geleerd te hebben. Een van de vergissingen in de huidige opzet van de euro is dat landen met een totaal verschillende economische structuur en mentaliteit een andere interpretatie geven aan eenzelfde begrip. Bij ”fiscale unie” denken landen in Zuid-Europa veeleer aan een gezamenlijke schuldenberg dan aan gezamenlijke begrotingsdiscipline.

Dit verschil in benadering zien we ook bij het meerjarig financieel kader van de EU 2014-2020, ook een agendapunt volgende week. Commissie en Parlement willen, vooral op kosten van de nettobetalers, het budget voor de genoemde periode fors verhogen. Een EU die zegt de burger te vertegenwoordigen en tegelijkertijd voorstelt het EU-budget te verhogen in tijden van drastische bezuinigingen, geeft daarmee aan niet in staat te zijn om verantwoord met nieuwe bevoegdheden op financieel, economisch en begrotingsgebied om te gaan.

De reflex van ”meer Europa” is een vlucht naar voren, zonder dat duidelijk is op welke vraag deze nieuwe structuren en bevoegdheden een antwoord geven. Tegelijkertijd moet opgepast worden voor de reflex van het anti-europeanisme. Dat is een vlucht in het verleden, terwijl Europa er in 2012 heel anders uitziet dan twintig jaar geleden.

Het gaat niet primair om ”meer Europa” of ”minder Europa”, maar om een ”beter Europa”. Dat is een Unie die zich richt op haar kerntaken. In de afgelopen jaren bleek duidelijk dat, gezien de nauwe verwevenheid van de eurolanden, financieel-economische stabiliteit een kerntaak van Europa is geworden. De grote zwakte van de eurozone ligt nu in het grote verschil in productiviteit tussen de lidstaten. Een productiviteitsspurt in de zwakke landen ligt bovendien nog niet in het verschiet. Daarom moet er op korte termijn geld naar de zwakke landen om ze perspectief op economisch herstel te bieden. Daar heeft de eurozone meer aan dan aan vergezichten voor nauwere integratie die de onderliggende problemen onvoldoende aanpakt.

Dit betekent concreet dat Van Rompuy moet stoppen met dagdromen en de hand aan de ploeg moet slaan. Hij kan een deel van zijn plannen over een bankenunie gebruiken. Europees bankentoezicht en afstemming van beleid is belangrijk, maar dan niet door middel van een nieuw EU-orgaan. Laat Van Rompuy met voorstellen komen om de bestaande structuren van bankentoezicht te optimaliseren. Waarom gunt hij de recent opgerichte Europese bankenautoriteit niet de kans om effectief te worden? De bankensector waarschuwt de EU al voor een „overkill” aan nieuw beleid.

Alleen zo kunnen lacunes in het bestaande beleid verholpen worden. De Unie is niet gebaat bij een nieuwe Europese autoriteit die bij een dreigend faillissement van een bank de nationale autoriteiten buitenspel zet om de zaak zelf af te handelen. De EU is daarentegen gebaat bij concrete voorstellen voor Europese afstemming bij herstructurering van banken. Geen dromen maar daden!

De auteurs zijn respectievelijk lid en beleidsmedewerkers van de SGP-eurofractie.