Grimmig debat bijstandsmoeders
Het tij lijkt niet meer te keren: ook alleenstaande bijstandsmoeders met kinderen jonger dan vijf jaar moeten actief op zoek naar een betaalde baan buitenshuis. In een grimmig kamerdebat tekende zich dinsdag een nederlaag af voor de christelijke partijen en de SP.
Het voorstel om deze groep alleenstaande bijstandsouders niet langer vrij te stellen van de sollicitatieplicht maakt deel uit van de omvangrijke Wet werk en bijstand, die een ingrijpende hervorming van de bijstand beoogt. Staatssecretaris Rutte (Sociale Zaken) is ervan overtuigd dat werk buitenshuis de beste remedie is voor de problemen die de 37.000 mensen in deze groep -voor 90 procent moeders- dagelijks ervaren.
Zijn eigen partij, de VVD, en D66 zijn het met die stelling eens. Tijdens de mondelinge behandeling van de Wet werk en bijstand in de Tweede Kamer bleek dinsdag dat ook de PvdA en GroenLinks in beginsel overtuigd zijn van de noodzaak van de sollicitatieplicht. Zij zien weliswaar nog belangrijke voetangels en klemmen, maar VVD en D66 toonden zich bereid één front te vormen en de hindernissen uit de weg te ruimen.
De PvdA dicteert daarbij vier voorwaarden. Er moet goede kinderopvang geregeld zijn, werken in deeltijd moet mogelijk zijn, de betrokken bijstandsmoeder mag niet te zwaar belast raken en zij moet zich bovendien adequaat kunnen scholen. Is aan die voorwaarden voldaan, dan móét zij solliciteren, aldus kamerlid Noorman-den Uyl.
Doordat VVD en D66 bereid zijn de PvdA op deze punten tegemoet te komen, vangen de christelijke partijen en de SP bot. Eensgezind pleitten zij dinsdag voor keuzevrijheid. CDA, ChristenUnie, SGP noch SP kan begrijpen waarom hun tegenstanders op dit punt de alleenstaande ouders niet de gelegenheid willen bieden om te kiezen voor de opvoeding van hun jonge kinderen, voltijd wel te verstaan.
Het onbegrip was wederzijds, en dat was aan de toon van het debat goed te merken. Toppunt van grimmigheid vormde het verwijt van GroenLinks-kamerlid Van Gent dat de christelijke partijen en de SP de alleenstaande bijstandsouders met jonge kinderen „links laten liggen.” Als door een wesp gestoken schoten Van der Vlies (SGP), Huizinga (ChristenUnie), De Wit (SP) en Bruls (CDA) naar de interruptiemicrofoons.
Van der Vlies had daar het meeste recht van spreken, gaf mevrouw Van Gent toe, want hij had net een voorstel gelanceerd om de van sollicitatieplicht vrijgestelde bijstandsmoeders extra tegemoet te komen. Richting het CDA hield Van Gent haar verwijt overeind, omdat die partij nergens financiële ruimte ziet voor zo’n extraatje. Van Gent vroeg zich af of die houding nog christelijk te noemen valt.
Noorman-den Uyl verdedigde de sollicitatieplicht door te beweren dat bijstandsmoeders het niet als plicht maar als hulp zullen ervaren. Volgens haar is dat de ervaring in Rotterdam, waar overigens niet van een verplichting sprake is, maar waar de bijstandsmoeders wel begeleiding krijgen. Van Gent (GroenLinks) noemde nog Hengelo, waar bijstandsmoeders zouden schreeuwen om scholing en begeleiding.
CDA, SP, ChristenUnie en SGP kunnen echter niet bevatten waarom PvdA en GroenLinks -in de woorden van Van der Vlies- „blijven steken in het negatieve argument.” Voor hen weegt „het positieve” veel zwaarder. Of, zoals SP’er De Wit aan Noorman vroeg: „Waarom wilt u ze niet gewoon de vrijheid geven om voor hun gezin te kiezen? Opvoeden is toch ook werk van groot maatschappelijk belang?”
Volgens Noorman heeft echter niemand het recht om „zomaar de gemeenschap in te schakelen”, ook alleenstaande bijstandsouders met jonge kinderen niet. „Zo zit de wereld niet in elkaar”, reageerde ze op een vergelijkbare vraag van CU-kamerlid Huizinga. „Als je kunt werken, mag je niet zomaar je hand ophouden bij de staat. Je moet daar natuurlijk in redelijkheid en met fatsoen mee omgaan. Maar u miskent wat deze vrouwen willen, wat ze kunnen en wat maatschappelijke realiteit is geworden.”
Het heeft er door het verloop van het debat nu alle schijn van dat de sollicitatieplicht er komt. Enige mogelijkheid voor de tegenstanders lijkt nog de machtspositie van het CDA. Het lijkt er echter niet op dat CDA’er Bruls de gehele nieuwe bijstandswet op losse schroeven wil zetten, daarmee zelfs de val van het kabinet riskerend. SGP’er Van der Vlies heeft hem wel „gestimuleerd het hard te spelen.” Zou de combinatie CU/SGP dit voorjaar tot het kabinet zijn toegetreden, dan had Rutte nu een fors probleem gehad, erkent hij. „Maar dat soort situaties zul je de komende tijd wel vaker tegenkomen.”
