Vijf jaar geleden begon ik met het schrijven van een verhaal, gebaseerd op een aantal historische documenten. De feiten: een heksenproces in 1585. Vrouwen, veroordeeld voor heulen met de duivel. Ik zag het voor me. Een besloten gemeenschap vol donker bijgeloof, op een eiland nog wel, waar priesters en monniken met de ” Heksenhamer” uit 1480 –het instructieboek voor heksenjagers– in de hand op jacht en op hol waren geslagen. Dat proces paste natuurlijk prima bij de sfeer van de duistere, late middeleeuwen.

Ik kwam er tot mijn verbazing achter dat de werkelijkheid totaal anders was. Het stadje waar het proces zich afspeelde was als een van de eerste steden in de Hollandse gewesten overgegaan naar de nieuwe leer van de Reformatie. Priester en pastoor waren in 1572 weggestuurd. Het licht van de Reformatie scheen al meer dan dertien jaar. Geen bolwerk van bijgeloof en angst dus, maar een gemeente met een reformatorische predikant. Je zou verwachten dat ze er afscheid hadden genomen van de heksenjachten à la Rome uit de eeuwen daarvoor.

Uit de archieven blijkt echter dat de kersverse predikant zich met occulte zaken bezighield. Ook zijn opvolger was een minder trouw hervormer dan je zou denken. En hoewel er tal van andere belangrijke factoren meespeelden: tijdens zijn ambtsperiode werden de vermeende heksen vervolgd met een heftigheid waar de roomse drift bij verbleekte.

Ik besef meer dan ooit dat de Reformatie op plaatselijk niveau soms lang grillige wegen tot stand kwam. Het is een wonder dat uit al die brokstukken en middeleeuwse duistere puinhopen een kerk ontstond waar het Evangelie van Jezus Christus weer helder klonk. En dat die kerk in de eeuwen daarna groeide en groeide.

En nu? Zo veel eeuwen later? Ik hoorde onlangs een predikant het treffend verwoorden: „We klampen ons vast aan het wrakhout van de kerk, en zijn alleen maar bezig met onszelf en met onze eigen club. Waar is het getuigenis van de kerk in de wereld gebleven?”

De kerk, opgestaan uit het donker van de middeleeuwen, nu weer wegzinkend in hedendaagse duisternis, steeds verder versplinterend?

Bijgeloof, ongeloof, geestelijke armoede, middeleeuws of hedendaags: Gods Geest maakt alles licht. Hij spoort ons aan in Zijn Woord: Bid, klop, zoek. „Hoeveel te meer zal God Zijn Geest geven aan degenen die Hem daarom vragen.” Nieuw leven uit wrakhout, Hij kan het.