„Zal de euro de crisis overleven?” is waarschijnlijk de meest gestelde vraag sinds de huidige crisis is begonnen. Die crisis houdt Europa en de westerse wereld al bijna vier jaar lang in een dodelijke wurggreep.

De conclusie tot nu toe is dat ondanks alle spoedvergaderingen, topontmoetingen en nieuwe plannen, mechanismen en initiatieven, de problemen van de eurozone veel groter zijn dan aan het begin van de crisis.

Voor de toekomst van de euro is terugkeer naar financiële rust en stabiliteit, of op zijn minst voorkomen dat de problemen groter worden, cruciaal. De kans dat men daarin slaagt, is echter klein.

De enige manier waarop de eurolanden de toekomst van de muntunie veilig kunnen stellen, is als ze één sterk front vormen en aan alles en iedereen laten zien dat zij de euro met alle middelen zullen verdedigen. Dat gebeurt niet.

Samenwerking

Het is algemeen bekend dat, hoewel de muntunie uit zeventien landen bestaat, twee landen en dan vooral de samenwerking tussen die twee, van doorslaggevend belang is: Duitsland en Frankrijk. Zitten die twee op één lijn, dan volgt de rest ook. Zitten Berlijn en Parijs niet op één lijn, dan worden alle andere landen bijna automatisch gedwongen te kiezen tussen de twee giganten. Zo wordt de eurozone verdeeld in plaats van dat er een sterk gezamenlijk front ontstaat.

De recente ontwikkelingen kunnen in dat opzicht niemand geruststellen. Afgaand op de plannen die de nieuwe Franse president Hollande heeft, zullen de spanningen tussen Berlijn en Parijs (blijven) oplopen. Alles wat Frankrijk wil, wijst Duitsland categorisch van de hand en andersom. Dat is geen vruchtbare bodem voor samenwerking en aanpak van grote problemen.

Tweespalt

Deze Franse opstelling is overigens niet zo vreemd. Duitsland staat er economisch en financieel veel beter voor dan Frankrijk. De kredietwaardigheid is een goed voorbeeld. Frankrijk heeft zijn triple A-status verloren; aan de Duitse twijfelt niemand.

In de praktijk betekent dit dat Frankrijk Duitsland moet volgen. Officieel spreekt men dan van nauwe samenwerking, maar een kind kan zien wie de lakens uitdeelt en wie moet luisteren.

Wie ook maar enigzins op de hoogte is van de Europese geschiedenis weet dat volgen een onnatuurlijke rol is voor Frankrijk. De eeuwige wens van Parijs is Europa te leiden en zeker niet onder te doen voor dé grote historische rivaal Duitsland.

Frankrijk lijkt zich niet te willen positioneren als de tweede man in de eurozone maar als de leider van de zwakke eurolanden. Daarmee zorgt Parijs en niet Berlijn voor een tweespalt in de muntunie. Tweespalt die fataal kan zijn voor de muntunie, op zijn minst in de huidige vorm.

Grexit

Als de Europese leiders vanaf het begin de problemen daadkrachtig hadden aangepakt in plaats van met elkaar te ruziën en te doen alsof Europees belang geen nationaal belang is, dan had de muntunie deze crisis makkelijk het hoofd geboden.

Het uitblijven van een daadkrachtig optreden vanaf het begin van de crisis is dé reden waarom Griekenland zo goed als afgeschreven is als euroland en Spanje hard op weg is in dezelfde richting. Als Spanje afglijdt is bovendien de kans groot dat Italië zal volgen.

Het goede nieuws is dat als de Europese leiders nu daadkrachtig optreden, de schade aanzienlijk beperkt kan worden. Griekenland is niet meer te redden; het is alleen de vraag wanneer en hoe dat land uit de euro zal stappen. De rest van de eurozone heeft feitelijk al afscheid genomen van Athene.

Ironisch genoeg kan een Grexit, zoals het Griekse verlaten van de muntunie genoemd wordt, in combinatie met een daadkrachtig optreden om Spanje en Italië binnenboord te houden, de redding van de euro zijn. De muntunie zou zo namelijk verlost zijn van een land dat een blijvend probleem zou zijn in de muntunie.

Daadkrachtig optreden is bij dit alles een eufemisme voor een echte fiscale en economische unie in Europa. Wie de euro wil redden moet volmondig ”ja” zeggen tegen zo’n unie. Het alternatief is het einde van de euro. Op termijn kan dat goed uitpakken, maar eerst betekent dat op z’n minst enkele jaren chaos in Europa en de wereld.

De auteur is als monetair econoom verbonden aan Tilburg University en schrijver van ”Tien jaar euro: biografie van een jonge wereldmunt” (2009) en ”De toekomst van de (EU)ro” (verschijnt eind 2012).