Woensdag bereikten premier Balkenende en de ministers Zalm van Financiën, De Geus van Sociale Zaken en Brinkhorst van Economische Zaken een principeakkoord over de extra bezuinigingen. Donderdag sprak het voltallige kabinet erover. De ministerraad ging donderdag niet akkoord met het ombuigingspakket, maar premier Balkenende was tevreden over de voortgang van de besprekingen. „We zijn een heel eind gekomen. Ik ben tevreden. Vrijdag ronden we het af. Het gaat om een ingewikkelde materie”, zo verklaarde de minister-president.

Diverse ministers verklaarden dat op onderdelen aanpassing van de plannen mogelijk is. Het totale extra bezuinigingsbedrag van 4 miljard euro staat niet ter discussie.

In de Tweede Kamer heeft tot nu toe alleen de VVD positief gereageerd op het conceptplan. Vice-fractievoorzitter De Grave is blij dat de regering het tekort terugdringt. De grootste regeringspartij, het CDA, wil pas reageren als het kabinet de extra bezuiniging definitief heeft vastgesteld. Ook D66 heeft nog niet gereageerd.

PvdA, SP en GroenLinks zijn furieus. De fracties zijn vooral boos op minister De Geus van Sociale Zaken. Deze bewindsman, die lid is van het CDA, heeft in het verleden gezegd dat hij de ontkoppeling van uitkeringen en lonen in de marktsector niet mee zou maken. „Het is een raadsel dat hij dit pikt”, aldus de financieel specialist van de PvdA-fractie, Crone.

Overigens zeggen de laatste berichten dat de uitkeringen en de ambtenarensalarissen volgend jaar toch mogen stijgen. Daartoe zou woensdagavond laat door het kabinet zijn besloten omdat de pensioenpremies minder stijgen dan gedacht. Omdat over deze premies geen belasting betaald hoeft te worden, leveren lagere premies de overheid meer belasting op. Het gaat daarbij om 700 miljoen euro.

SP-voorman Marijnissen sprak donderdag over „afbraakplannen van doorgeslagen rekenmeesters.” Voor GroenLinks-kamerlid Vendrik is de minister van Financiën de grote boosdoener: „We zijn gegijzelden van de reputatie die Zalm wil ophouden in Europa als het gaat om het terugdringen van het financieringstekort.”

De linkse oppositie is ook boos over de bezuinigingen in de gezondheidszorg. Minister Hoogervorst wil daar volgend jaar in totaal 1,5 miljard euro bezuinigen, onder meer door het verstrekkingenpakket van het ziekenfonds te verkleinen. Een deel van de bezuinigingen was al aangekondigd in het regeerakkoord.

Het kabinet heeft nog geen beslissing genomen of de pil uit het ziekenfonds gaat en of er een eigen bijdrage komt van 1,50 euro per doktersrecept. Volgens PvdA, SP en GroenLinks zijn mensen met een krappe beurs en chronisch zieken de dupe van de bezuinigingsdrift van het kabinet.

De afgelopen dagen ging de discussie over de extra bezuinigingen. De precieze plannen komen pas in de openbaarheid op Prinsjesdag, maar in de afgelopen dagen is er wel het een en ander uitgelekt. Bovendien kan het kabinet in het overleg van vandaag wijzigingen aanbrengen in het extra bezuinigingspakket waarover premier Balkenende, minister Zalm van Financiën en minister De Geus van Sociale Zaken woensdagavond overeenstemming bereikten. Waar haalt het kabinet het extra geld vandaan?

VUT EN PREPENSIOEN - De grootste bezuiniging haalt het kabinet binnen door de fiscale stimuleringsregeling voor VUT en prepensioen te schrappen. Met deze regeling wilde de overheid werknemers aanzetten om eerder te stoppen met werken. De ingreep levert de overheid 1,15 miljard euro op. Hierdoor zullen de regelingen voor VUT en prepensioen verder worden versoberd. Veel mensen zullen langer aan het werk blijven en dat past in het kabinetsbeleid.

ACCIJNZEN OP TABAK - De prijs van een pakje sigaretten gaat volgend jaar met 40 à 50 eurocent omhoog door hogere accijnzen. Daardoor komt er naar verwachting bijna 500 miljoen euro extra in de schatkist.

PRESTATIEBEURS - Het kabinet knibbelt niet aan de 700 miljoen euro die in het regeerakkoord is opgenomen om het onderwijs en de kenniseconomie te stimuleren. Wel komt er een prestatiebeurs voor studenten in het middelbaar beroepsonderwijs die de beroepsopleidende leerweg (bol) volgen. Zij krijgen hun studiebeurs niet langer in de vorm van een gift, maar in de vorm van een lening. Als de studenten voldoende studiepunten behalen, zet de overheid de lening om in een gift. Omdat veel leerlingen onvoldoende studiepunten behalen of voortijdig hun opleiding afbreken, denkt de overheid hiermee 400 miljoen binnen te halen.

ZORG - Minister Hoogervorst van Volksgezondheid moet zo’n 400 miljoen extra in het laatje brengen. Hij denkt dat te doen door de vergoeding voor tandartskosten voor volwassenen helemaal uit het verstrekkingenpakket van ziekenfondsen te behalen. Dat levert zo’n 200 miljoen euro op. Ook met de invoering van eigen bijdragen van 1,50 euro per doktersrecept denkt Hoogervorst 200 miljoen te besparen. Door de anticonceptiepil uit het ziekenfonds te halen is 75 miljoen binnen te halen. Tegen de laatste twee maatregelen bestaat veel weerstand binnen en buiten het kabinet. Vandaag zou de ministerraad de extra bezuinigingen in de zorg definitief invullen.

LAGERE OVERHEDEN - Het Rijk slaat provincies en gemeenten aan voor 350 miljoen euro. Dat vloeit logischerwijs voort uit de afspraak dat de uitkering aan het provincie- en het gemeentefonds meedaalt (of -stijgt) met de rijksbegroting. Doordat de overheid extra bezuinigt, krijgen de lagere overheden ook minder geld.

HUURSUBSIDIE - De woningcorporaties, die meestal erg rijk zijn, moeten mee gaan betalen aan de huursubsidie van hun huurders. Daarmee bespaart minister Dekker van VROM 250 miljoen euro.

INFRASTRUCTUUR - In het regeerakkoord stond dat minister Peijs van Verkeer en Waterstaat de opbrengst van het (Nederlandse) kwartje van Kok op een liter brandstof deze kabinetsperiode mag gaan gebruiken voor extra investeringen in wegen. De uitvoering van dat besluit wordt zeker met een jaar uitgesteld.

AMBTENAREN - Minister Zalm van Financiën wilde een extra bezuinigingsmaatregel door volledige bevriezing van de ambtenarensalarissen en uitkeringen. Dat zou boven op de maatregel komen uit het regeerakkoord. Daarin staat dat ambtenaren en uitkeringsgerechtigden zo’n 0,75 procent koopkracht moeten inleveren. Door de meevaller in de pensioenpremies is de extra bezuinigingsmaatregel woensdagavond van tafel gegaan. Toch wordt er wel bezuinigd op de ambtenarensalarissen. Voor incidentele loonstijgingen is 250 miljoen euro minder beschikbaar. Het gaat daarbij onder andere om bonussen voor goed presterende ambtenaren.

RIJTUIGENBELASTING - Volgens bronnen op het Binnenhof wordt autorijden volgend jaar duurder door een verhoging van de motorrijtuigenbelasting. In het verleden werd die niet aangepast aan de prijsstijging, maar dat gaat voortaan wel gebeuren. Dit moet een bezuinigingsbedrag opleveren dat in 2007 oploopt tot 200 miljoen.

SOCIALE ZAKEN - Minister De Geus van Sociale Zaken levert zijn bijdrage aan de bezuinigingen door de geplande strengere aanpak van de WAO al in 2005 in te voeren in plaats van in 2006. Bovendien mag het loon van werknemers in het tweede ziektejaar niet meer aangevuld worden boven het wettelijk niveau van 70 procent.