In eerdere conceptversies was nog sprake van nettobezuinigingen met een omvang van 12,2 miljard. Het definitieve pakket pakt dus nog iets hoger uit. Het begrotingsakkoord heeft de kop ‘Verantwoordelijkheid nemen in crisistijd’ meegekregen.

De ministerraad besprak vrijdagochtend nog de laatste conceptversie van donderdagavond. Tot aan het middaguur werd er nog gesleuteld aan de teksten.

In de plannen wordt bijna 1,4 miljard gesneden op sociale zekerheid, eenzelfde bedrag op de zorg en bijna 4,5 miljard euro in de collectieve sector. Dat laatste bedrag wordt onder meer opgehaald door de ambtenarensalarissen, belastingschijven en heffingskortingen te bevriezen.

Verder wordt ruim 4 miljard euro opgehaald door het hoge btw-tarief per 1 oktober te verhogen van 19 naar 21 procent. Van dat bedrag wordt 1,5 miljard teruggesluisd naar de burger via een lastenverlichting op de inkomstenbelasting en de zorgtoeslag. De bankenbelasting moet 600 miljoen opleveren. Een vergroening van het belastingstelsel levert 1,9 miljard euro op.

Sommige maatregelen kosten de overheid ook fors geld. Zo blijft de overdrachtsbelasting op 2 procent, wat in 2013 1,2 miljard euro kost.

De vijf partijen hebben ook besloten tot een aantal hervormingen op de arbeidsmarkt en de woningmarkt. Daarnaast gaat de pensioenleeftijd versneld omhoog en wordt de zorg efficiënter georganiseerd.

Koopkracht

De effecten op de koopkracht van de Nederlanders als gevolg van de ruim 12 miljard euro aan nettobezuinigingen in 2013 zijn „heel acceptabel”. Dat zei premier Mark Rutte vrijdag na de ministerraad.

Volgens de premier is de pijn van het omvangrijke bezuinigingspakket „evenwichtig verdeeld”. Maar het is volgens hem onvermijdelijk dat sommige mensen harder geraakt worden dan anderen. Dat is bijvoorbeeld het gevolg van het afschaffen van de onbelaste reiskostenvergoeding in het woon-werkverkeer.

Rutte zei dat alle Nederlanders de bezuinigingen van het „historische” begrotingsakkoord in het dagelijks leven in hun portemonnee gaan voelen. „Het is een pakket ingrijpende maatregelen, daar moeten we niet voor weglopen. Maar de kritiek houdt zich in balans. Rechts vindt het te links en links te rechts en het akkoord zit er mooi tussen in.”

De afschaffing van de onbelaste reiskostenvergoeding zat overigens ook in de plannen waar VVD en CDA het met de PVV in het Catshuis bijna over eens waren. Rutte wilde niet bevestigen dat dat voorstel uit de koker van Geert Wilders kwam, maar wist wel dat het niet vanuit de VVD kwam.

Rutte verwacht dat veel van de bezuinigingen al voor de zomer door Tweede en Eerste Kamer behandeld kunnen worden. De Raad van State zal waar nodig om een spoedadvies gevraagd worden.

Overheidsuitgaven

Nederland heeft nooit eerder in 1 jaar tijd zoveel bespaard op de overheidsuitgaven als in 2013. Dat stelde minister De Jager na de ministerraad.

De Jager zei dat het belangrijk is dat 2013 met dank aan het begrotingsakkoord dat het kabinet sloot met de fracties van VVD, CDA, D66, GroenLinks en ChristenUnie geen verloren jaar wordt voor het op orde brengen van de overheidsfinanciën.

Nederland wordt op de internationale kapitaalmarkt nog altijd gezien als een veilige haven, aldus de CDA-minister. De rente op staatsobligaties is daarom op het laagste niveau in 200 jaar. Het begrotingsakkoord zorgt er volgens De Jager voor dat er geen schulden worden doorgeschoven naar volgende generaties.

Reacties:

Stef Blok van de VVD: „De essentie van het akkoord is dat we de financiën op orde krijgen en voorkomen dat iedereen schade oploopt.”

Diederik Samsom, fractieleider PvdA: „Ik maak me zorgen, dit is een onverstandige route uit de crisis. Dit akkoord probeert een sprintje te trekken naar die 3 procent en valt daarna dood neer. Je moet naar een economie die blijft groeien, dit akkoord doet het omgekeerd. Dit akkoord verlengt de recessie. Wij hadden betere plannen.”

Sybrand van Haersma Buma, fractievoorzitter CDA: „Wat we hebben laten zien is dat de economie weer vertrouwen kan bieden door samen wel tot een oplossing te komen. En daar horen moeilijke maatregelen bij. Maar het zijn maatregelen waarvan iedereen begrijpt dat die nodig zijn in tijden van crisis.”

PVV-leider Geert Wilders: „Al die Nederlanders die ‘s ochtends om zeven uur opstaan om naar hun werk te gaan, raken hun reiskostenvergoeding kwijt. Dit raakt de ruggengraat van onze economie, de hardwerkende Nederlanders. Zij worden in de steek gelaten. Ik kan me voorstellen dat de VVD-kiezers zich nog eens achter de oren krabben. De VVD vindt wel subsidies voor kunst en windmolens, maar zegt tegen de hardwerkende Nederlander: u gaat bloeden. De overheid blijft groot, dik en vet. Dat is oneerlijk en slecht voor de economie. Het is een ‘links feestje’.”

Alexander Pechtold van D66: „Eigenlijk hebben we het hele beleid van Wilders gesloopt. We moeten de extremen op links en rechts stopzetten en vanuit het midden een brug slaan. Ik kijk naar de PvdA, kom op zeg! Maar de PvdA zal niet met de SP de schulden moeten doorschuiven naar de volgende generaties.”

ChristenUnie-leider Arie Slob: „We zijn er trots op dat op het moment dat de dijken zijn doorgebroken, we een begin hebben gemaakt om de gaten te dichten. De eerste zandzakken zijn neergelegd, maar er zal een deltaplan moeten komen.”

Kees van der Staaij van de SGP: „Het is een mix van hervormingen en bezuinigingen. De stappen op het gebied van de woningmarkt vinden wij een goede zaak, maar er zijn ook lastenverzwaringen waarvan wij ons afvragen hoe die uitpakken, zoals de reiskosten. Als je bent verhuisd om je familie eens wat vaker te kunnen helpen, moet je niet met een inkomenskorting te maken krijgen.”

SP-leider Emile Roemer: „Dit pakket gaat niet over slim economisch beleid, maar vooral over het oppoetsen van ons imago in Brussel. De prijs die we daarvoor betalen is hoog: de economie gaat verder op slot, de onzekerheid neemt toe en het vertrouwen in economie en politiek wordt nog verder ondermijnd. Dit is niet de tijd om keihard te saneren, maar juist het moment om te werken aan nieuw vertrouwen onder de mensen.”

Jolande Sap, fractievoorzitter GroenLinks: „De bezuiniging van 12 miljard euro gaat natuurlijk iedereen voelen. Maar waarom GroenLinks hiermee heeft ingestemd, is omdat de pijn eerlijk wordt verdeeld. De lage inkomens worden zoveel mogelijk ontzien. GroenLinks kan hier ook aan meedoen omdat er een radicale stap gezet wordt gezet naar verduurzaming van de economie.”

Marianne Thieme, Partij voor de Dieren: „Dit is het Catshuis-akkoord verpakt in een groen cadeaupapiertje. Maar we moeten een economie hebben die draait op de grondstoffen die we hebben.”

CNV-voorzitter Jaap Smit: „Het pakket van bezuinigingen en lastenverzwaringen hakt er hard in. We gaan de begrotingsnorm van 3 procent halen, maar de prijs die we betalen is hoog. Het vertrouwen in onze economie wordt hiermee alleen nog maar verder geschonden. Ik heb altijd opgeroepen tot bezuinigen met visie, maar met dit pakket komt daar weer niets van terecht. Net zoals bij de vorige 18 miljard. Ik zie niet hoe mensen door dit akkoord langer gaan doorwerken en de tweedeling op de arbeidsmarkt opgeheven wordt. Integendeel, er worden maatregelen genomen die het tegenovergestelde effect hebben.”

Overzicht maatregelen

Hier volgt een overzicht van maatregelen uit het begrotingsakkoord tussen het kabinet en de fracties van VVD, CDA, D66, GroenLinks en de ChristenUnie. Alles opgeteld wordt er netto 12,4 miljard euro bezuinigd. Tussen haakjes staat het effect op de rijksbegroting. Bedragen in miljoenen.

• AOW-leeftijd sneller omhoog (-144)

• beperken vitaliteitspakket (-815)

• hervorming WW en ontslag (-500)

• afschaffen huishoudinkomenstoets (+54)

• rollator uit basispakket (-20)

• meer geld voor preventieve en palliatieve zorg (+100)

• eigen risico zorg omhoog naar 350 euro (-800)

• eigen bijdrage van 7,50 euro voor dag in ziekenhuis (-55)

• terugdraaien IQ-maatregel van kabinet (+60)

• beperken hypotheekrenteaftrek (-13)

• overdrachtsbelasting blijft op tarief 2 procent (+1200)

• terugdraaien bezuiniging passend onderwijs (+100)

• extra geld voor betere leraren (+75)

• intensivering natuur en duurzame economie (+400)

• afschaffen onbelaste reiskostenvergoeding woon-werkverkeer (-1300)

• verhoging energiebelasting aardgas (-365)

• aanpassing kolenbelasting (-115)

• afschaffen rode diesel (-250)

• niet afschaffen leidingwaterbelasting (-126)

• doorberekenen kosten politie bij voetbalwedstrijden (-30)

• terugdraaien voorstel verhoging griffierechten (+240)

• versoberen gevangeniswezen en meer elektronische detentie (-34)

• bevriezing salarissen ambtenaren, politici, hoge colleges van staat (-1680)

• bevriezing belastingschijven en heffingskortingen (-875)

• bezuiniging op ministeries (-875)

• bezuiniging medeoverheden (-380)

• korting infrastructuur (-200)

• extra geld voor OV en regionaal spoor (+100)

• verdubbeling bankenbelasting (-600)

• verhoging hoge btw-tarief van 19 naar 21 procent (-4060)

• terugsluizen van deel van btw-verhoging via lastenverlichting (+1500)

• terugdraaien verhoging btw op kunst (+90)

• werkgevers betalen extra heffing voor hogere inkomens en hoge vertrekbonussen (-500)

• accijnzen tabak, alcohol, frisdrank (-626)