Honderdjarige blindenbibliotheek wil er zijn voor heel christelijk Nederland
Brailleboeken en knikkers. Bij de honderdjarige christelijke blindenbibliotheek (CBB) in Ermelo hebben die twee alles met elkaar te maken.
Niet dat het maken of lezen van braille kinderspel is, integendeel. Wie als kind niet heeft geleerd om het reliëfschrift te lezen, kan het op latere leeftijd vrijwel niet meer onder de knie krijgen. Ook bij de productie ervan komt heel wat kijken. De CBB, die dit jaar haar honderdjarig bestaan viert, heeft er zelfs een zogeheten braillestraat voor ontwikkeld.
De machine is volgens CBB-directeur Klaas Knol het paradepaardje van de organisatie. In de ruimte waar hij staat opgesteld, is het rustig. Een medewerker houdt een oogje in het zeil. Achter glas schuiven stroken papier in een lange rij voorbij. De reliëfpuntjes worden er automatisch in geprikt. De machine staat in verbinding met de achterliggende ruimte, waarvandaan het papier vanaf enorme rollen de braillestraat ingetrokken wordt.
Daar schuift het verder over platen met gaatjes, waarin allemaal kleine knikkers liggen. Die zorgen voor het transport van het papier, maar voorkomen dat de reliëfpuntjes beschadigen. Het is best lang zoeken geweest voordat deze oplossing gevonden was, zegt Knol. „Andere transportmethodes drukten de puntjes in, waardoor de tekst minder goed leesbaar zou worden.” Als grootste producent van braille in Nederland heeft de CBB de braillestraat zelf moeten ontwikkelen. Andere producenten zijn kleinschaliger, waardoor dergelijke machines daar niet nodig zijn.
Aangepaste leesvormen
Ondanks de naam Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden kan de Ermelose instelling eigenlijk geen bibliotheek meer genoemd worden. Het woord ”uitlenen” kennen ze er haast niet meer en de boekenvoorraad is beperkt tot een klein archief. Vandaag de dag is de CBB vooral uitgever en producent van boeken, bladen en andere teksten in zogeheten aangepaste leesvormen.
Voor het lenen van braille- en gesproken boeken kunnen blinden en slechtzienden sinds enkele jaren terecht bij één landelijk punt, het Loket aangepast-lezen van de openbare bibliotheken. In opdracht hiervan produceert de CBB jaarlijks enkele honderden boeken van uiteenlopende aard, zoals jeugdboeken, streekromans, informatieve boeken, literatuur en tijdschriften, variërend van het kinderblad Bobo tot de Radio en Televisie Gids. Lezers kunnen zich op de tijdschriften abonneren, het uitlenen van de boeken verloopt via het landelijke loket.
Overigens maakt de CBB bewust keuzes in wat ze wel en niet voor het Loket aangepast-lezen produceert. „Bepaalde bladen die op sensatie belust zijn, zoals Panorama en Nieuwe Revu, maken we niet” zegt Knol. Ook niet alle romans wil de organisatie produceren. „Maar het is vaak een lastige afweging”, zegt hij. „En daarbij is het ook zo dat wij niet voor de lezers beoordelen of een boek of blad wel of niet acceptabel is, dat moeten ze zelf doen.”
Christelijke lectuur
Hoewel het Loket aangepast-lezen een ruim aanbod heeft, zoeken lezers er tevergeefs naar kranten en tijdschriften met een christelijke signatuur. „De overheid stelt hiervoor geen geld beschikbaar”, zegt Knol. Juist die lectuur geeft de CBB daarom zelf uit, zodat ook visueel gehandicapten kennis kunnen nemen van bijvoorbeeld cv.koers, GezinsGids, Eva, Kind en Evangelie, Om Sions Wil, Het Zoeklicht, Terdege of De Waarheidsvriend.
De instelling biedt momenteel zo’n 150 titels aan. Daarnaast produceert en verkoopt ze Bijbels, psalmboeken, Bijbelse dagboeken en liedboeken. Het aanbod is breed: „We willen er zijn voor heel christelijk Nederland”, zegt Knol.
Ook probeert de bibliotheek zo veel mogelijk christelijke lectuur aan te bieden. Wanneer iemand bij de CBB aanklopt met de vraag of een bepaald blad in aangepaste leesvorm uitgegeven kan worden, verkoopt ze in principe geen nee, aldus Knol, ook al zou er voor die titel maar één gegadigde zijn. „We kijken niet zozeer naar aantallen. Als we de middelen en de capaciteit hebben, proberen we aan zo’n verzoek te voldoen. Het probleem is: als wij het niet doen, kan diegene nergens anders terecht. Iemand die niet visueel gehandicapt is, kan altijd nog via een andere route aan een boek of tijdschrift komen als het bijvoorbeeld niet in de bibliotheek te vinden is, maar voor blinden en slechtzienden geldt dat niet.”
Catechisatieboekjes
De wortels van de blindenbibliotheek liggen in Amsterdam, waar een gereformeerde predikant rond 1910 graag brailleboeken wilde hebben voor zijn blinde catechisanten. Hij wist een aantal vrouwen te mobiliseren om catechisatieboekjes in braille over te zetten. Dat ging destijds met de hand: puntje voor puntje werden de tekens in het papier geprikt.
Behalve het catechisatiemateriaal zetten de vrouwen ook andere boeken over in braille, zodat er langzamerhand een kleine collectie ontstond, die men ook beschikbaar wilde stellen voor anderen. Zodoende werd in 1912 de blindenbibliotheek opgericht, die aanvankelijk een plek kreeg in de Vrije Universiteit in de hoofdstad en later verhuisde naar Ermelo.
De collectie bestond de eerste vijftig jaar alleen uit brailleboeken. Na de Tweede Wereldoorlog kwam door de komst van de bandrecorder lectuur in gesproken vorm in zwang. Voor mensen die geen braille kunnen lezen, is het op die manier toch mogelijk kennis te nemen van boeken en bladen. Tegenwoordig levert de CBB de gesproken lectuur op cd’s. Abonnees kunnen voor het beluisteren ervan een zogeheten daisyspeler aanschaffen, een handzaam apparaatje waarmee je gemakkelijk in een tekst kunt ‘bladeren’, bijvoorbeeld naar een volgend hoofdstuk.
Voor de productie van gesproken lectuur beschikt de CBB over een legertje van 300 vrijwilligers, die maandelijks of wekelijks naar de studio komen om daar boeken, kranten of tijdschriften in te lezen. „Ze zijn erg belangrijk voor ons”, zegt Knol. „Zonder deze mensen konden we de deuren wel sluiten. Ze doen dit werk vaak vanuit naastenliefde en de meesten vinden het erg leuk om te doen, ik zie veel enthousiasme bij hen. Ik heb zelfs wel eens een vrijwilliger huilend aan de telefoon gehad omdat hij ermee moest stoppen.”
De organisatie streeft ernaar dat lezen voor mensen met een visuele handicap geen extra kosten meebrengt. Zelf is de CBB voor een groot deel afhankelijk van de financiële steun van leden en donateurs. „Maar gelukkig zijn er altijd partijen die het belang van ons werk inzien en geld voor ons overhebben”, meent Knol. „Enkele jaren geleden hebben wij bijvoorbeeld de Herziene Statenvertaling in aangepaste leesvorm geproduceerd. Dat project kostte ons zo’n 50.000 euro. In een week was het geld bij elkaar.”
Open dag en meer
Ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan houdt de CBB woensdag van 13.00 tot 21.00 uur open dag in het hoofdgebouw, Paul Krugerweg 39 te Ermelo. Bezoekers kunnen zien hoe de productie van lectuur in aangepaste leesvormen tot stand komt en er zijn activiteiten voor kinderen, onder meer een optreden door het zangduo Elly en Rikkert. Voor de kleinsten is er oppas. Voorafgaand aan de open dag is er om 10.30 uur een herdenkingsdienst in de Rehobothkerk in Ermelo. Aanmelden: 0341-565499 en info@cbb.nl.
Op 14 september heeft er in Doorn een jubileumsymposium plaats, met als thema: ”Nut en noodzaak van christelijke organisaties anno nu”.
Coosje Marinissen: Elke maand naar Ermelo om voor te lezen
Eens per maand reist Coosje Marinissen uit Marknesse naar Ermelo om daar De Waarheidsvriend in te lezen, het weekblad van de Gereformeerde Bond. Samen met een andere vrijwilligster leest ze het hele tijdschrift, de artikelen verdelen ze onderling. De overige keren per maand dat het blad uitkomt, lezen andere vrijwilligers het.
Marinissen vindt het inlezen „verschrikkelijk leuk. In de eerste plaats omdat de artikelen me aanspreken, die hebben mijn hart. Maar ook kan ik erg goed overweg met mijn leesmaatje, vanaf de eerste dag hadden we een klik. Tijdens het inlezen zitten we in een geluiddichte cabine en om de beurt lezen we een artikel voor. Om de drie kwartier is het koffietijd. Dat moet wel, anders ga je fouten maken. Tijdens die pauzes ontmoet je andere vrijwilligers, en de sfeer die er dan onderling is, is altijd erg goed, heel bijzonder. Ondanks dat iedereen heel verschillend is.”
Mevrouw Pols: „Ontzettend fijn dat dit kan”
Twee jaar geleden overleed de man van mevrouw Pols (81) uit Ouderkerk aan den IJssel. Zo’n 25 jaar lang heeft hij gebruikgemaakt van gesproken lectuur van de CBB. Op latere leeftijd was hij als gevolg van een familiekwaal blind geworden. „Dat was moeilijk”, zegt Pols. „Hij ging steeds slechter zien, moest steeds weer iets inleveren. Eerst vond hij het maar niks om materiaal van de CBB te gaan gebruiken. Maar uiteindelijk heeft hij er ontzettend veel plezier van gehad, tot het laatst toe heeft hij ervan genoten. Voor hem was het een manier om z’n tijd in te vullen –hij luisterde vaak een paar uur per dag– en om op de hoogte te blijven. Door zijn brede belangstelling las hij van alles: kranten, reisverhalen, streekromans en boeken over andere culturen. Nu hij is overleden, luister ikzelf nog naar gesproken lectuur. Doordat ik bijziend ben, maakt het lezen van een boek me erg moe. Daarom beluister ik nu streekromans. Ik vind het ontzettend fijn dat dit kan.”
