“Heliand” beschikbaar in vier dialecten
In de Plechelmusbasiliek van Oldenzaal wordt vrijdag de nieuwe wetenschappelijke editie van de ”Heliand” gepresenteerd. Bijzonder is dat naast de oorspronkelijke tekst vertalingen in vier dialecten zijn opgenomen. De uitgave wordt verzorgd door Stichting Uitgeverij TwentseWelle in Enschede.
De ”Heliand” is een Oudsaksisch Evangelieverhaal: het levensverhaal van Jezus weergegeven in een gedicht van 6000 verzen. De geschiedenis is geschreven in de taal van de 9e eeuw van het huidige Nedersaksische gebied, aangepast aan tijd, toehoorders en streek. Deze aanpassing wordt inculturatie genoemd: de boodschap wordt in een herkenbare context geplaatst.
De naam ”Heliand” is overigens pas in 1830 door wetenschappers aan het gedicht toegekend. Het is Oudsaksisch voor het Duitse en Nederlandse ”heiland” of ”redder”.
”Heliand” is het enige omvangrijke gedicht dat in het Oudsaksisch is overgeleverd. Het bestaat uit 5983 allitererende verzen en is niet compleet. De tekst van het epos is bewaard gebleven in vier handschriften.
De eerste Nederlandse vertaling van ”Heliand” verscheen in 2006 van de hand van de kenner van het Oudgermaans Jaap van Vredendaal; hij kreeg medewerking van theoloog Willem van der Meiden.
Het project van TwentseWelle omvat vijf boeken. Het eerste deel is een nieuwe wetenschappelijke uitgave van de ”Heliand” in de oorspronkelijke taal, voorzien van woordenlijst en uitvoerige bibliografie. Dit deel is verzorgd door Tim Sodmann, voormalig directeur van het Landeskundliches Institut in Vreden in Duitsland. Daarnaast zijn er delen met vertalingen in het Gronings, Twents, Achterhoeks en Munsterlands, dialecten die afstammen van het Oudsaksisch of Oudnederduits.
Sies Woltjer is de vertaler van het Groningse deel, Anne van der Meiden en Harry Morshuis zijn verantwoordelijk voor het Twents, Henk Krosenbrink en Henk Lettink voor het deel uit de Achterhoek en Hannes Demming voor het Munsterlands.
De presentatie van dit omvangrijke werk heeft volgens de organisatie plaats op een symbolisch moment: „Twee dagen voor Pinksteren, het feest waarop iedereen de ander verstond en begreep in zijn eigen taal.” Volgens TwenteWelle gaat het om „een uniek project dat interessant is voor elke streektaalliefhebber en zeker ook voor iedereen die geïnteresseerd is in de –christelijke– geschiedenis van het Nedersaksische gebied.”
Tijdens de presentatie zal Klaas van der Kamp, secretaris van de Raad van Kerken, een inleiding houden. Het Plechelmus/Antoniuskoor brengt enkele delen van de middeleeuwse vespers van Plechelmus ten gehore. Plechelmus was een Ierse zendeling die werkzaam was in het Frankische Nederland en in het Duits-Nederlandse grensgebied. Daarnaast zal elke vertaler een fragment van zijn vertaling voorlezen.
