Het zeeklimaat dat Nederland normaal heeft, veranderde afgelopen tijd in een landklimaat. Door de vele felle zonneschijn werd in het fruit extra veel zetmeel omgezet in suiker. „Zoals het er nu hangt, zal het fruit bijzonder goed smaken. Het is een prima appel- en perenjaar”, zegt teler Bertus van Doorn (60) uit Werkhoven, nabij Wijk bij Duurstede.

Het stroomgebied van de Kromme Rijn telt veel fruittelers. „Bij elkaar goed voor zo’n 1000 hectare fruit, schat ik”, zegt hij. Zijn eigen bedrijf telt 16 hectare, voornamelijk appels (elstar, jonagold) en peren (conference). De VOF die Van Doorn en z’n vrouw vormen met een dochter en schoonzoon, wil graag uitbreiden. Wellicht dat dit bij de ophanden zijnde herverkaveling lukt. Van Doorn VOF levert direct aan de consument of via groothandels en supermarkten die het fruit rechtstreeks bij hem inkopen. Op het bedrijf staan 460 mestkalveren die de boomgaarden van mineralen voorzien.

Van Doorn zette destijds het ouderlijk bedrijf voort. Hij herinnert zich de grote kwetsbaarheid van de teelt van weleer nog. „Het is een nachtvorstgevoelige streek hier. Zonder beregening waren de zorgen in het voorjaar heel groot.” Hij schafte zich in 1982 z’n eerste beregeningsinstallatie aan, waardoor een aanzienlijk deel van de vorst- en droogterisico’s kon worden gekeerd.

Afgelopen twee maanden draaide de beregening volop. „We zitten hier op zogenaamde stroomruggrond, matig tot zwaardere klei, die is redelijk goed doorlaatbaar.” Sinds in de jaren dertig het Amsterdam-Rijnkanaal werd gegraven, zakte de grondwaterstand in het gebied met anderhalve meter, doordat de kwel van de Utrechtse Heuvelrug werd weggezogen door het kanaal. „Eind jaren vijftig kreeg dit gebied als compensatie een fijnmazig netwerk van oppervlaktewater: 28 gemalen pompen water uit de Kromme Rijn en het Amsterdam-Rijnkanaal in of uit de watergangen.”

Tot vorige week konden de telers intensief beregenen. Toen kwam het verbod, met een ontheffing voor druppelbevloeiing, maar die heeft Van Doorn niet. „Nu begint het te knijpen op plekken waar het zand hoog zit. Het grondwater zit te diep, dus moet het vocht van boven komen. Pleksgewijs gaat nu wel wat schade optreden. Door onze percelen slingert zich hier en daar een drogere baan met meer zand. Op die plekken zal het fruit kleiner zijn en hebben de bomen volgend jaar wellicht zwakkere knoppen. Dat wordt dan klasse 2 of 3, voor de appelmoes- of de sapfabriek. Het overgrote deel is echter prachtig: een hoog suikergehalte, stevig en sappig, met een goed aroma.”

Een enkele querulant die tóch beregende, werd afgelopen dagen bekeurd, maar „iedereen is wel overtuigd van het algemeen belang.” Het water in de Rijn staat op recordlaagte, de Kromme Rijn werd tot nu toe redelijk op peil gehouden om de stadsgrachten van Utrecht te kunnen blijven doorspoelen.

De oogst valt deze zomer bij Van Doorn een week tot tien dagen vroeger dan normaal. De fruitteler weet te vertellen dat de oogstverwachting voor heel Europa wat fruit betreft „klein, iets groter dan in 1990, een nachtvorstjaar”, zal zijn. Dat in Nederland 80 procent van ”normaal” zal binnen worden gehaald, is overigens niet alleen te wijten aan de droogte, maar ook aan nachtvorsten in het voorjaar, die de vruchtzetting afremden.

Woordvoerder Jack Luiten van landbouworganisatie LTO-Nederland onderschrijft Van Doorns ervaringen geheel. „De fruitteelt had na veel magere jaren vorig jaar weer eens een goed jaar, en dat lijkt in 2003 weer zo uit te vallen. Da’s mooi, want dan krijgen ze wat vlees op de botten.”

Het verhaal voor de groenteteelt is in grote lijnen hetzelfde, zegt hij. Omdat niet alle telers en kwekers voldoende mogelijkheden hebben om de vochtgift af te wisselen -beregening, grondwaterputten, bassins- zijn hier en daar wel bedrijven aan te wijzen die wél knijp zitten. „Dat zie je natuurlijk altijd: een enkel individueel bedrijf zit toch met de vingers tussen de deur.”

Dit is de derde aflevering in een serie over de gevolgen van de droogte. Morgen aflevering 4 .