De aard van de aanslagen en de doelwitten -Irakezen en neutrale humanitaire hulpverleners- doen volgens experts vermoeden dat islamitische extremisten chaos willen veroorzaken en de inspanningen van de Amerikaanse militaire en civiele autoriteiten voor de wederopbouw teniet willen doen.

Voorgaande aanslagen van getrouwen van Saddam Hussein en andere guerrillastrijders waren geringer van omvang en betroffen geen zelfmoordacties. Het Iraakse Islamitische Nationale Verzet, dat eerder deze week via het televisiestation Al-Jazeera dreigementen uitte aan het adres van de Amerikanen in Irak, meldde zich dinsdag opnieuw bij Al-Jazeera om de aanslag te veroordelen en te verklaren dat Irakezen nooit de VN zouden aanvallen.

„Dat binnen twee weken voor de tweede keer effectief gebruik is gemaakt van een autobom wijst op zijn minst op enige buitenlandse betrokkenheid”, zegt politiek-risicoanalist Jon Alterman van het Center for Strategic and International Studies in Washington

Daarbij gaat de verdenking als vanzelfsprekend uit naar al-Qaida, dat aan de vooravond van de aanslag op het VN-kantoor een oproep deed aan moslims om in Irak tegen de Amerikanen te komen vechten. Paul Bremer, de hoogste Amerikaanse civiele bestuurder in Irak, zei maandag dat er al al-Qaida-terroristen in het land zijn. Volgens minister van Defensie Donald Rumsfeld komen ze voornamelijk via Syrië binnen. „De waarheid is dat iemand die dat wil elk moment kan toeslaan, waar hij wil en met iedere willekeurige techniek (…). Het Iraakse volk is uiteraard de dupe.”

Dia’a Rashwan, een expert op het gebied van de radicale islam die verbonden is aan het al-Ahram Centrum voor Politieke en Strategische Studies in Egypte, zegt dat Iraakse guerrillastrijders die de Amerikanen niet als bevrijders maar als bezetters zien „geen problemen hebben met VN-groepen.” Al-Qaida heeft dat wel. „De aanslag is logisch binnen de ideologie van al-Qaida.”

Het terreurnetwerk van Osama bin Laden staat al lang vijandig tegenover de volkerenorganisatie, die de wat ze noemen „aantasting van Palestijns land door Israël” en de pogingen om Irak in te perken zou legitimeren. Toen na de aanslagen van 11 september 2001 de Verenigde Staten bij de VN steun wierven voor de oorlog tegen de Taliban in Afghanistan, betichtte Bin Laden de VN van steun aan „het onderdrukkende, tirannieke en arrogante Amerika tegen de onderdrukten die na een felle oorlog tegen de Sovjet-Unie zegevierden.”

De Egyptische journalist Mohammed Salah, die de ontwikkelingen binnen het moslimextremisme op de voet volgt, denkt dat de aanslag van dinsdag het werk is van islamitische extremisten die Irak als het volgende slagveld zien voor de heilige oorlog tegen de Amerikanen.

„Misschien is het al-Qaida, misschien een andere organisatie. In de afgelopen paar maanden zijn er veel aanslagen geweest in verschillende landen. De meeste zijn niet door al-Qaida gepleegd, maar er zijn andere organisaties die zich door Bin Laden en zijn gedachtegoed hebben laten overtuigen.” Volgens Salah zien deze groepen de VN als een doelwit omdat de VN vaak zwichten voor Amerikaanse druk.