Bij belangrijke vergaderingen, zoals eurotoppen, blijft hij naar buiten toe doorgaans in de schaduw van mensen als zijn chef Barroso, EU-president Van Rompuy en de regeringsleiders. Die bepalen dan het beeld dat de camera’s registreren ten behoeve van het publiek.

Toch heeft hij in Brussel gedurende al de tijd dat we nu al kampen met de schuldencrisis steeds een hoofdrol gespeeld. Hij opereerde als spin in het web bij het in elkaar knutselen van de hulpoperaties om Griekenland, Ierland en Portugal te redden, bij het in de steigers zetten van eerst een tijdelijk en later een permanent noodfonds en bij de totstandkoming van nieuwe spelregels voor het economisch bestuur in het gemeenschappelijk Europa.

Voorzitter Barroso van de Europese Commissie versterkte vorig najaar zijn positie binnen deze instelling. Hij kende hem de status toe van commissaris voor de euro. Het betekent dat Rehn voortaan zelfstandig, zonder de instemming van zijn collega’s, knopen kan doorhakken ten aanzien van lidstaten die zich niet houden aan de budgettaire discipline. Die volmacht moet voorkomen dat landen via de invloed van de commissaris die zij zelf hebben afgevaardigd, in het voltallige college proberen onplezierige beslissingen tegen te houden.

De Fin promoveerde tot een soort supercommissaris. Dat was precies waar het kabinet in Den Haag steeds voor pleitte. Het scheelde deze week, na het stuklopen van het overleg binnen de gedoogcoalitie over extra ombuigingen, niet veel of juist Nederland was afgestevend op een stevige confrontatie met hem.

Voetbal

Olli Ilmari Rehn is zoon van een autohandelaar. Zijn moeder was lerares Engels. Hij is getrouwd en heeft samen met zijn vrouw een dochter. Hij voltooide een indrukwekkende lijst van studies, aan diverse universiteiten: Helsinki, Saint Paul (Minnesota, VS) en het prestigieuze Oxford; op verschillende vakgebieden, zoals politieke wetenschappen, economie, internationale betrekkingen en filosofie.

Zijn grote passie in zijn zeker tegenwoordig schaarse vrije tijd is voetbal. In zijn jonge jaren speelde hij met de plaatselijke club uit het provinciestadje Mikkeli, waar hij opgroeide, in de hoogste divisie van het land. Later vervulde hij een poos een vooraanstaande functie in de top van wat bij ons heet de KNVB, de Finse voetbalbond. Overigens geldt in de Scandinavische natie, anders dan hier, voetbal niet als het favoriete volksvermaak. IJshockey en skisporten als schansspringen en langlaufen winnen het in het koude noorden qua populariteit.

Politieke circuit

Inmiddels heeft Rehn een lange en gevarieerde loopbaan in het politieke circuit achter de rug. Lokaal begonnen en thans opererend op Europees niveau. Zijn carrière startte in 1988 als lid van de gemeenteraad van Helsinki. Hij vertegenwoordigde de liberale Centrumpartij. In 1991 volgde de overstap naar het nationale parlement. Na een jaar werd hij tevens aangesteld tot speciale adviseur van de premier.

Destijds verkeerde Finland in economisch opzicht in zwaar weer. Het einde van de Sovjet-Unie, het grote buurland waarmee op handelsvlak nauwe contacten bestonden, zorgde voor een fikse terugslag van groei en welvaart. Die ontwikkeling noopte tot ingrijpende hervormingen. Het transformatieproces naar een moderne maatschappij, met technologieconcern Nokia als paradepaardje van de industrie, bleek succesvol. Rehn wil er de zuidelijke landen in Europa in de huidige omstandigheden nog wel eens aan herinneren.

In 1995 betreedt hij de Europese politieke arena. Hij verwerft een zetel in het Europees Parlement en bekleedt in dat orgaan van de Unie het vicevoorzitterschap van de liberale fractie.

In 1998 wordt hij benoemd tot chef van het kabinet van de Finse Eurocommissaris Erkki Liikanen. Die draagt de verantwoordelijkheid voor de portefeuille Ondernemingen en Informatiemaatschappij.

Hij keert voor een korte periode terug naar Finland. In 2003 en 2004 is hij hoogleraar aan de universiteit van Helsinki. Tegelijk wendt hij zijn deskundigheid aan als economisch adviseur van de premier.

Brussel

Als Liikanen in juli 2004 de Europese Commissie van voorzitter Prodi verlaat om de leiding op zich te nemen bij de Finse centrale bank, vult Rehn de vacature in Brussel op. Enkele maanden erna, in november van dat jaar, is de vorming van een nieuwe Commissie afgerond, onder aanvoering van Barroso. De Portugees wijst aan Rehn het beleidsterrein Uitbreiding toe. Dat betekent dat hij de regie gaat voeren over de soms lastige onderhandelingen met kandidaatlidstaten van de EU.

Hij ziet erop toe dat strikte voorwaarden worden opgelegd aan de potentiële toetreders. Ieder jaar deelt hij rapportcijfers uit. Hij doet dat op basis van een overzicht van de vorderingen die zij maken op de weg naar een maatschappij en een economie volgens de Europese maatstaven. Vooral de relatie met Turkije staat voortdurend onder spanning. Er moet nog veel gebeuren alvorens dat land kan aanhaken, concludeert hij in de herfst van 2009 in het laatste verslag van zijn hand.

Als Barroso in 2010 mag beginnen aan een tweede termijn, schuift hij Rehn door naar de portefeuille die hij tot op de dag van vandaag beheert: Economische en Monetaire Zaken. Daarmee posteert hij hem in het centrum van waar het in deze periode allemaal om zal draaien: schuldenproblemen, euro, begrotingstoezicht, recessie. Rehn woont in deze hoedanigheid ook de maandelijkse rentevergadering van het bestuur van de Europese Centrale Bank (ECB) in Frankfurt bij.

Streng

De liberale politicus heeft de uitstraling van onkreukbaar, streng en recht door zee en daarmee is hij precies de persoon die op het betrokken beleidsgebied nodig is. Iemand op deze post mag geen slappen knieën hebben, want in het verleden werd te vaak de hand gelicht met de budgettaire voorschriften. De gevolgen daarvan merken we maar al te goed, in een lange, slepende crisis. Ook niet onbelangrijk: hij bezit de nationaliteit van een van de weinige landen binnen de muntunie met de triple-A-status, die de ratingbureaus toekennen als teken van een onberispelijke kredietwaardigheid.

Olli Rehn oogt als noorderling een uiterst serieuze man; bescheiden, maar wel iemand die staat voor zijn zaak. Hij spreekt bedachtzaam, zonder emoties, zonder stemverheffing. De EU-bestuurder bedient zich meestal van het Engels, maar kan ook goed uit de voeten met het Frans. Hij kijkt naar degene die hij tegenover zich heeft met een blik alsof hij hem of haar volledig wil doorgronden.

Soms krijgt hij striemende kritiek. Enkele maanden terug bijvoorbeeld van de Belgische minister Magnette. „Wie kent Olli Rehn? Wie heeft ooit het gezicht van Olli Rehn gezien? Wie weet waar hij vandaan komt en wat hij heeft gedaan? Niemand. Terwijl hij zegt hoe wij onze economische politiek moeten voeren”, haalt genoemde bewindsman uit. Rehn is, naar de opvatting van deze Belg, met zijn strikte opstelling „een recessie van vijftien jaar aan het voorbereiden.”

De commissaris blijft er via zijn woordvoerder rustig onder: „In moeilijke tijden is het altijd makkelijk om de scheidsrechter te bekritiseren.” En: „Het zijn regels die zijn goedgekeurd door het Europees Parlement en door alle lidstaten. De 3 procent is dus geen dictaat van de Europese Commissie.”

Onzichtbare hand

Rehn heeft er weken geleden al op gewezen dat hij zeker van Nederland verwacht dat het zich houdt aan de bepalingen. Premier Rutte en minister van Financiën De Jager hebben in de achterliggende tijd in Brussel tenslotte voortdurend gehamerd op de noodzaak van begrotingsdiscipline en het zonder pardon aanpakken van overtreders. De afspraak luidt dat Nederland in 2013 zijn tekort moet hebben teruggedrongen tot de befaamde 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp), de bovengrens die in de jaren negentig is vastgelegd in het zogeheten groei- en stabiliteitspact voor de monetaire unie.

Een vijftal fracties in de Tweede Kamer heeft in de afgelopen dagen na het mislukken van het Catshuisberaad wonderlijk snel een principeakkoord bereikt over bezuinigingen en hervormingen. De wetenschap dat de Eurocommissaris geen coulance kent voor landen met een financieel wanbeleid speelde daarbij ongetwijfeld een heel belangrijke rol. In Den Haag was deze week nadrukkelijk de onzichtbare hand van Rehn aanwezig.

Saunadiplomatie

Onderhandelen met regeringen, dat vormt een belangrijk element in het werk van Rehn, zowel toen hij commissaris was voor de uitbreiding van de EU als nu in de rol van bewaker van solide overheidsfinanciën. Daarbij verloochent hij zijn afkomst niet. De sauna hoort bij de Finse cultuur en soms kiest hij voor die omgeving om met de tegenpartij zaken te doen.

In 2010 schrijft hij daarover in een column in een Finse krant: „De sauna is balsem voor de ziel en ontspanning voor het lichaam. De sauna is mij lief en dierbaar, is mij eigenlijk heilig.” Hij noemt het stoombad een „instrument van de diplomatie.” Het gaat om een plaats waar in zijn beleving sneller onderling vertrouwen opbloeit en zich de naakte waarheid gemakkelijker laat zeggen. „De maskers vallen af en de uitwisseling van frasen wijkt voor een concreet zoeken naar oplossingen.”

Eerder dit jaar nam hij een aantal mannelijke journalisten mee naar de sauna in het gebouw van de Europese Commissie om hen bij te praten over het tweede steunpakket voor Griekenland. Dat leidde tot vragen in de perszaal van vrouwelijke collega’s. De reactie van de commissaris: „Ik heb regelmatig contact met journalisten, op allerlei manieren, on en off the record. Ik begrijp dat er veel belangstelling is voor de achtergrondgesprekken.”