Voor wie iedere dag goed om zich heen kijkt, is de uitslag van het onderzoek van de stichting Mijn Kind Online onder 2600 jongeren tussen de 8 en de 18 jaar natuurlijk geen verrassing. Die kan ook de uitslag wel raden van zo’n zelfde onderzoek dat misschien ooit nog wel gedaan zal worden onder volwassenen. Bij sommige mensen is van de buitenkant al te zien dat het mobieltje hen in de zak brandt.

Verderfelijke zaken

Regelmatig hoor ik, net als vele reizigers met mij, in de trein een gesprek waarvan het enige doel lijkt te zijn om een gesprek te voeren. „We staan nu even stil, o, wacht, we rijden weer, wat zei je ook al weer?” Deze gesprekken hebben de diepgang van een schoteltje water, maar worden niette­min vol enthousiasme en voor omstanders duidelijk hoorbaar gevoerd.

Telefoonverslaving is niet helemaal nieuw. Zolang de telefoon bestaat, zijn er mensen geweest die er niet van af konden blijven. Maar dat gaf in het verleden nooit aanleiding tot het spreken over ”verslaving”. Dat is een term die we reserveerden voor verderfelijke zaken als drugs, pornografie en sterkedrank.

Het spectrum aan verslavingen die in een kliniek behandeld moeten worden, is overigens al enige tijd aan het toenemen. Bij stichting De Hoop in Dordrecht bijvoorbeeld zitten al internetverslaafden. Op de site van deze stichting is het verhaal te vinden van 35-jarige Kirsten, die door internetverslaving niet meer in staat was om voor haar gezin te zorgen en opgenomen moest worden om af te kicken. Het verschil tussen deze vorm van verslaving en mobieltjesverslaving is niet heel groot, vooral omdat het handige zakapparaatje tegenwoordig ruime mogelijkheden biedt om ermee te internetten.

Verleidende werking

Ik moest bij het lezen van het genoemde bericht in het RD denken aan de definitie van afgoderij die de bekende Amerikaanse predikant Tim Keller eens in een preek gaf: iets is een afgod als ik helemaal de weg kwijt ben wanneer ik dat ”iets” niet meer heb. Als je ziet hoe totaal ontregeld en prikkelbaar sommige mensen zijn wanneer de internetverbinding wegvalt of de accu van het mobieltje leeg is, begrijp je wat Keller bedoelt. Verslaving en afgoderij liggen dicht bij elkaar.

Hoe komt het nu dat zoiets onschuldigs als een telefoontje aanleiding kan zijn tot dit verschijnsel? Techniekfilosofen hebben op die vraag een antwoord: techniek is nooit neutraal. Een atoombom niet, een auto niet, een televisie niet, internet niet en ook een mobieltje niet. Van al die dingen gaat een zekere verleidende werking uit. Die is zelfs ingebouwd in het ontwerp.

Vraag het een politieagent die met een getrokken pistool de bankovervaller staande houdt: de trekker die hij tegen zijn vinger voelt rusten, fluistert zachtjes: „Trek aan mij, want daar ben ik voor gemaakt.” Deurknoppen met een handgreep roepen je tegemoet: „Trek aan mij.” We noemen dat wel een ”script”: kleine boodschappen die door het voorwerp worden uitgezonden.

Natuurlijk kun je meestal nog kiezen tussen goedwillend en kwaadwillend gebruik, maar je wordt wel systematisch uitgenodigd tot gebruik. Je kunt altijd kiezen of je op internet de preek van afgelopen zondag downloadt of een pornosite bezoekt. Maar gebruiken zal je. De auto voor de deur roept het je toe: „Gebruik mij, al is het maar om naar de winkel om de hoek te rijden, want ik ben er niet om hier te staan.”

Overdreven? Niet dus, zo laat het nieuwe fenomeen mobieltjesverslaving zien. Want als het met een mobieltje kan, waarmee dan eigenlijk niet?

Remedie

Het goede nieuws is dat er een remedie is. Die ligt in een alternatieve verslaving. De enige uitzondering op Kellers definitie van afgoderij is: je geen raad weten als je niet meer zou weten dat God er voor je is. Dat is geen afgoderij, maar ”goderij”, de enige vorm van verslaving die je alleen maar goed kan doen.

Slaaf van Christus zijn, dat bevrijdt van elke andere vorm van verslaving. Niet in een hand­omdraai, want het kan ook dan een hele worsteling zijn om te ontkomen aan de zuigende werking van drugs, seks, alcohol, auto’s, internet en mobieltjes.

Mooi als je goderij als verslaving kent. Wel eens het gevoel van 
cold turkey, van ontreddering meegemaakt toen je ’s morgen wakker werd met het besef dat je de vorige avond niet in je Bijbel gelezen had? Vergis ik me als ik de indruk heb dat we voor die vorm van verslaving minder vatbaar zijn?

De Bijbel op het nachtkastje roept ook: „Gebruik mij”, maar daar lijken we gemakkelijker weerstand aan te kunnen bieden. Maar gelukkig kun je de Bijbel tegenwoordig ook op een e-reader of een iPad zetten, en zelfs op je mobieltje. Misschien is de ene verslaving dan nog met de andere te combineren.

De auteur is bijzonder hoogleraar 
reformatorische wijsbegeerte aan 
de Technische Universiteit Delft. 
Reageren? goedbekeken@refdag.nl