Soms is het duidelijk waar de fronten liggen, maar het wordt lastiger als orthodoxe geleerden een pleidooi houden voor acceptatie van zulke invloeden.

In Amerika hebben hoogleraren als Donald McKim en Peter Enns aandacht gevraagd voor de menselijke kant van de Schrift en voor de beperkingen van de Bijbelschrijvers. Kenton Sparks gaat echter nog een stap verder in zijn werk ”God’s Word in Human Words” (2008). Als vroegere aanhanger van de foutloosheid van de Bijbel is hij van mening veranderd en voert hij tegenwoordig een vurig pleidooi voor openheid voor de gangbare kritische methoden van Bijbeluitleg. Daarbij neemt hij afstand van de klassieke benadering dat de Bijbel niet slechts in geloofszaken, maar ook in historische kwesties betrouwbaar is. Sparks blijft zich echter wel als ”evangelical” presenteren.

Naar aanleiding hiervan organiseerde Trinity Evangelical Divinity School in 2009 een openbaar debat, onder voorzitterschap van Dennis Magary. De lezingen die toen gehouden zijn om het boek van Sparks te bespreken, vormden de aanleiding om een bundel samen te stellen waarin allerlei aspecten van het Schriftgezag apologetisch aan de orde komen.

De bundel begint met overwegingen op het gebied van de Bijbelse, systematische en historische theologie. Hier wordt stilgestaan bij de gevaren van een systematische theologie die meent zonder historische fundering te kunnen voortgaan. Uiteraard komen hier de gangbare moderne en postmoderne opvattingen naar voren.

Profetische teksten

Daarna volgt een tweede deel met besprekingen van lastige kwesties op het gebied van het Oude Testament. Dit betreft de Pentateuchkritiek, maar ook de relatie tussen profetie en schrijven in het oude Nabije Oosten. Inmiddels zijn er ongeveer 150 profetische teksten gevonden in allerlei landen in het Midden-Oosten en dat levert mogelijkheden op voor vergelijking met de profeten in Israël. Er zijn inhoudelijk grote verschillen, maar op het punt van de schrijfkunst en de overlevering zijn er mogelijk parallellen. In veel gevallen werden profetieën direct opgeschreven en later in verzamelingen bijeengebracht. Diverse voorbeelden laten zien hoe belangrijk de exacte weergave van de boodschap beschouwd werd. Hierbij aansluitend volgt een hoofdstuk over het boek Jesaja, waarin de auteur wijst op allerlei consequenties van de acceptatie van een deutero- en trito-Jesaja. Ook de situatie van Daniël in Babylon wordt besproken.

In deel 3 komt het Nieuwe Testament aan bod. Vormkritiek en een onderlinge vergelijking van de evangeliën passeren de revue. Boeiend is het hoofdstuk over pseudonimiteit, de mogelijkheid dat een auteur schrijft onder de naam van een ander. Dit verschijnsel wordt vaak verondersteld bij diverse brieven van Paulus. E. J. Schnabel voert veel materiaal aan om te laten zien dat dergelijke praktijken door Grieken en Romeinen veroordeeld werden. Daar werd moeite gedaan om de klassieke teksten uit de oudheid zuiver over te leveren. Wat dat betreft gaan oud- en nieuwtestamentische geleerden vaak te vanzelfsprekend uit van de mogelijkheid dat er veranderingen in geschriften mochten worden aangebracht. Dit onderdeel wordt besloten door een onderzoek van wat de apostel Paulus op Cyprus heeft aangetroffen en hoe dit bezoek van invloed is geweest op zijn boodschap.

Archeologie

Het vierde en laatste deel betreft weer het Oude Testament, maar dan in relatie tot de archeologie. Diverse kwesties in het boek Jozua komen aan de orde, zoals de verovering van Jericho en Ai. Richard Hess bespreekt de aanwezigheid van monotheïsme in Israël, terwijl er ook aanwijzigen zijn dat Israëlieten invloeden van heidense godsdiensten ondergingen. Daarna volgt een bespreking van de rijken van David en Salomo. In wetenschappelijke kringen wordt er nogal eens getwijfeld aan de desbetreffende beschrijvingen in de Bijbel, maar recente archeologische vondsten (in Edom en de stad Khirbet Qeiyafa) geven aanwijzingen dat er in de tiende eeuw voor Christus een centrale regering was met militaire macht en een administratie.

Het boek telt 22 hoofdstukken, alle geschreven door geleerden die ”evangelical” zijn en de historische betrouwbaarheid van de Bijbel accepteren. Bijna allen zijn Amerikaan. Op een rustige en zakelijke manier geven zij antwoord op allerlei intellectuele uitdagingen en beargumenteren zij dat er geen noodzakelijke redenen zijn om het klassieke geloof in de inspiratie van de Schrift los te laten. De auteurs hebben soms een lange staat van dienst en tonen dat zij goed op de hoogte zijn van de huidige wetenschappelijke opvattingen.

Het lijkt mij dat er een representatieve selectie is gemaakt van de hedendaagse problemen. De bundel is ook voor ons van belang in het apologetische gesprek, al wordt de discussie in Europa soms iets anders gevoerd. Overigens geldt voor alle apologetische gesprekken dat er meer nodig is dan argumenten. Het hart van een gesprekspartner is immers niet uitsluitend zo te bereiken. Om het met Pascal te zeggen: „Het hart heeft zijn redenen die de rede niet kent.”

De bundel is ook nuttig voor de reformatorische lezers die menen zich te kunnen terugtrekken op geloofszaken en dogmatische formuleringen, terwijl zij de historische betrouwbaarheid van de Bijbel loslaten. Het is zinvol om deze bundel ter hand te nemen om de uitgangspunten van de Bijbelwetenschappen te doordenken en om te beseffen wat de consequenties zijn van ingeslagen wegen.

Boekgegevens

”Do Historical Matters Matter to Faith? A Critical Appraisal of Modern and Postmodern Approaches to Scripture”, door James K. Hoffmeier en Dennis R. Magary (red.); uitg. Crossway, Wheaton (VS), 2012; ISBN 978 43 352 571 1; 544 blz.; $ 35,-.