Eerst was er een telraam. Daarna de rekenliniaal. En vervolgens de rekenmachine. Waarom nog al dat geploeter met staartdelingen? Eentonige en eindeloze rijtjes in het rekenboek waren fout. Weg met Bartjens. Tafels memoriseren taboe. Bied toetsvaardigheden aan, zodat de leerling fatsoenlijk zijn rekenmachine kan bedienen. Kennis is ballast.

En nu kunnen jongvolwassenen niet meer rekenen. Vreemd. Ze hebben toch een slimme rekenmachine op hun smartphone? Even surfen op internet. Een rekenapp van de Appelstore. Maar de werkelijkheid is blijkbaar complexer. Dus allemaal weer aan het rekenen. De inspectie monitort. En als een onderwijzer die niet tegen zijn verlies kan, is de overheid extra streng. Het rekencijfer gaat bij het voortgezet onderwijs vanaf 2013-2014 een cruciale rol spelen bij de slaag-zakregeling.

Vooruitgang

Begin maart heeft de ministerraad ingestemd met een voorstel om wiskunde verplicht te stellen bij het havo-examen. Wiskunde is van groot belang voor de maatschappij van morgen. Je zou kunnen zeggen dat ik dat al vroeg heb ingezien. Op mijn havodiploma (1974) stond ook het vak wiskunde. Ik vond het zelfs leuk. Toch zijn er sinds die tijd dagen voorbijgegaan, waarin ik geen moment gedacht heb aan een sinus, kwadratische functie of integraalrekenen. Pythagoras ligt al jaren op zijn schuine zijde op zolder te wachten tot ik hem onder het stof vandaan haal. Blijkbaar kun je oud worden zonder wiskunde.

Begrijp me goed. Wiskunde is een niet weg te cijferen factor in onze maatschappij. De invloed ervan kan moeilijk overschat worden. Hele delen van de wetenschappelijke inzichten en technische verworvenheden zijn verkregen met behulp van wiskundige benaderingen. Fijn dat er veel mensen zijn die er veel van weten en het ook kunnen toepassen. Dat is het punt niet. De vraag is waarom het nodig is om iedere havokandidaat verplicht examen te laten doen in het vak. Kun je anno 2012 als burger niet meer op niveau functioneren als je niet wiskundig kunt denken?

Want daar gaat het natuurlijk om. Het gaat niet om de opgaven op zich, maar om de manier van denken. Wiskundig denken kenmerkt zich door abstraheren en simplificeren. De werkelijkheid wordt gevangen in algoritmen, in formules. In essentie teruggebracht tot enen en nullen, zodat een computer ermee aan de slag kan. Blijkbaar is het belangrijk dat de burger van morgen die manier van denken beheerst: lineair in plaats van associatief, objectief in plaats van gevoelsmatig. Dat zegt iets over de maatschappij die we willen, over de richting die we inslaan voor menselijke vooruitgang.

Ik vrees dat het een misvatting is. Onze westerse maatschappij heeft niet nog meer lineair, objectief en meetbaar denken nodig. Wellicht zijn we daarin al doorgeslagen. Is het wel zo vanzelfsprekend dat bij een vak als psychologie de natuurwetenschappelijke benadering een centrale rol speelt? Natuurlijk is een ”evidence based” benadering in de medische wereld van betekenis, maar hoelang slagen betrokken artsen er nog in om te midden van al dat statistisch geweld oog te houden voor de unieke mens achter hun patiënt? Hoelang is het nog mogelijk hem een eigensoortige behandeling aan te bieden?

Geschiedenis

De waarde der dingen wordt te snel verward met de meetbaarheid ervan. Rankings op basis van muisklikken beslissen welk nieuws ons als belangrijk voorgeschoteld wordt en bepalen daarmee in toenemende mate onze kijk op de wereld. Als dit de toekomst is die we willen bevorderen, zal de toenemende oppervlakkigheid ons een onmenselijke cultuur binnenleiden.

Als we ergens behoefte aan hebben, is het aan verworteling. Laten we het doorzichtige ondiepe verlaten om ons weer vertrouwd maken met de diepten van menselijke intuïtie en om ons te verwonderen over de complexiteit der dingen.

De dingen waar het werkelijk om gaat, laten zich niet vangen in formules. Als ik zou mogen kiezen voor een verplicht vak, zou ik eerder kiezen voor een vak dat ontbrak bij mijn havo-examen: geschiedenis.

Het opnemen van rekenen in de slaag-zakregeling is een typisch voorbeeld van de dictatuur van het beheersmatig denken. Er zitten vandaag de dag te veel mathematici op het ministerie van Onderwijs. Het verplicht stellen van wiskunde, ook voor leerlingen die geen aanleg hebben voor analytisch denken, is typisch zo’n maatregel die er op de tekentafel in Den Haag perfect uitziet. In de heerlijk weerbarstige praktijk werkt het niet zo. In de praktijk zal het zo zijn dat de havodocenten, die heel wat meer waardering verdienen dan het recente inspectieonderzoek suggereert, hun minder begaafde leerlingen allerlei foefjes en maniertjes gaan aanleren om ze toch maar door het examen te slepen. Van verdieping van wiskundig, analytisch denken zal weinig terechtkomen. Een sprankje hoop, toch nog.

Reageren? welbeschouwd@refdag.nl