Behalve voor de strijd tegen het zoute zeewater moet Nederland zich opmaken voor de strijd vóór het zoete water. Lange tijd hebben we niet hoeven nadenken over zoet water; het was er gewoon. Die vanzelfsprekendheid is echter voorbij.

Zo langzamerhand beginnen de gevolgen van de klimaatverandering namelijk merkbaar te worden in onze zoetwatervoorziening. Door de stijgende zeespiegel en langer aanhoudende droogtes, dringt het zilte zeewater verder door in de bodem.

Niet alleen aan de kust begint het grondwater zouter te worden, maar ook verder landinwaarts. Als er niets gebeurt, verandert het aanzien van ons land: watergevoelige natuur verdwijnt, belangrijke gewassen kunnen niet meer worden geteeld en hele bedrijfstakken moeten hun activiteiten wijzigen of verplaatsen.

Concurrentiepositie

De situatie is op termijn vrij alarmerend. Lange tijd hebben we niet hoeven nadenken over zoet water; het was er gewoon. Die vanzelfsprekendheid is voorbij. We moeten nu investeren om ons aan te passen aan een verminderde beschikbaarheid van zoet water en we moeten veel zuiniger met water leren omgaan.

Als we nu de juiste investeringen doen en de waterzekerheid weten te garanderen, is dat gunstig voor de internationale concurrentiepositie van Nederland. Internationaal gezien staat Nederland er namelijk nog heel aardig voor. In Midden- en Oost-Europa is de verdroging veel ernstiger.

Drinkwater

Voor de drinkwatervoorziening pompen veel Nederlandse waterbedrijven voornamelijk grond­water op omdat het zo zuiver is dat het nauwelijks gefilterd hoeft te worden. Maar het grondwaterpeil daalt en sommige water­bedrijven stuiten nu al op zilt water. Zij moeten op zoek naar nieuwe vestigingslocaties.

Om voldoende drinkwater te blijven leveren, moeten de waterbedrijven verder meer oppervlaktewater gaan filteren. Ook is het verstandig om te werken aan leidingennetwerken, waarmee ze onderling water kunnen uitwisselen.

Dat vergt de nodige investeringen. Waterbedrijven zijn daarmee nog afwachtend. Té afwachtend, naar mijn smaak. Want dit is echt geen probleem dat pas over tien jaar gaat spelen.

Verhuizen

Ook in de landbouw zal het nodige veranderen. Er wordt al gewerkt aan alternatieven. Aan gewassen die met minder, of met zilter water tóch goed groeien bijvoorbeeld. Maar er moeten ook bassins voor zoet water worden aangelegd, om in droge periodes de zwaarste klappen op te vangen.

Ik voorzie verder dat kleinere bedrijven zullen proberen te verhuizen wanneer de waterzekerheid in het geding komt. Andere zullen moeten overschakelen op andere activiteiten.

Een typisch Nederlandse sector zoals de bollenteelt kan door de verzilting zelfs in gevaar komen. De bollenteelt in de kustzone laat zich namelijk niet zo gemakkelijk naar bijvoorbeeld Twente verplaatsen. Overigens zal men ook daar met meer droogte rekening moeten houden.

Theoretisch zouden we de zoetwatervoorziening ook aan de kust op peil kunnen houden. Maar de kosten die dat met zich meebrengt, zeker in laaggelegen polders, zijn nauwelijks nog terug te verdienen.

Bronwater

Ook voor de industrie dreigen problemen. Als we niet flink investeren, zal er voor bedrijven die veel water gebruiken, te weinig zoet water beschikbaar zijn. Naast de bloembollenteelt en bijvoorbeeld de fruitteelt treft dat bijvoorbeeld bierbrouwers en metaalverwerkers.

Om zoetwaterproblemen te voorkomen, zullen bedrijven en consumenten maatregelen moeten nemen. Bedrijven dienen bijvoorbeeld zuiniger te moeten omspringen met water, en moeten, waar mogelijk, water van lagere kwaliteit gebruiken. Als bedrijven zich clusteren en een eigen leidingsysteem aanleggen, kunnen ze verder elkaars water filteren en hergebruiken. In de industrie is namelijk lang niet altijd bron­waterkwaliteit nodig.

Dat geldt overigens ook voor de consumenten. We hoeven in Nederland onze toiletten toch niet met bronwater door te spoelen? In de duurzame huizenbouw is daar gelukkig al aandacht voor.

De auteur is hoogleraar planologie aan de Rijksuniversiteit Groningen.