Opnieuw mocht premier Rutte dinsdag opdraven in de Kamer om opheldering te geven over wat er gaande is in het Catshuis.

VVD, CDA en PVV verschansen zich hier al sinds 5 maart om een pakket aan miljardenbezuinigingen op te tuigen dat het overheidstekort weer binnen de Brusselse perken moet brengen.

Dit keer was het CU-fractievoorzitter Slob die Rutte de inmiddels haast rituele vraag stelde „waarom het toch zo lang moet duren?” Terloops vroeg hij de premier óók in te gaan op het „bilateraaltje buiten het Catshuis” met de SGP, dat donderdag openbaar werd toen op het Binnenhof was gesignaleerd hoe SGP-leider Van der Staaij in de dienstauto van Rutte stapte.

Daartoe uitgedaagd door Pechtold (D66) was het Van der Staaij zelf die mondeling herhaalde wat hij zaterdag al getwitterd had, namelijk dat hij „gepolst” was door Rutte en CDA-vicepremier Verhagen over „thema’s” die in het Catshuis „aan de orde waren.” Volgens Van der Staaij is dat niet in tegenspraak met zijn opmerking eind maart dat er „geen stoel in het Catshuis is voor de SGP en dat er ook geen bijzondere contacten, informele contacten of wat dan ook zijn over de lopende onderhandelingen.” De gesprekken met Rutte en Verhagen zijn „een nieuw feit”, aldus de SGP’er dinsdag. „Het klopt dus helemaal wat ik indertijd bij het debat heb gezegd. Het klopt ook wat ik nu naar buiten heb gebracht.”

Dat de verhoudingen tussen coalitie en SGP warm zijn, was al wel bekend. Maar nu heel Nederland sinds donderdag plots een helder beeld heeft –Van der Staaij meeonderhandelend vanaf de achterbank– van de mate waarin de SGP bij het beleid is betrokken, is dat voor alle betrokkenen even wennen.

Zo zei Van der Staaij –die dinsdag voor het eerst een wat gespannen indruk maakte– donderdagmiddag, dus enkele uren nadat het „nieuwe feit” zich had voorgedaan, toen hij werd bevraagd op de ontmoeting met Rutte slechts dat het „die dag mooi weer was geweest”en hij verder „niets te melden” had.

Ook Rutte versprak zich dinsdag lelijk met zijn opmerking dat vrijdag al door de onderhandelaars „gewoordvoerd” zou zijn over de gesprekken met de SGP. Terwijl in werkelijkheid Rutte pas dinsdag, na de ontboezeming van Van der Staaij, het „contact met de SGP” bevestigde.

Waar de “politieke samenwerking” duidelijk mee worstelt, is dat, terwijl de betrokkenheid van de SGP in de achterliggende anderhalf jaar van het ene ‘nieuwe feit’ naar het andere sprong, de openheid over de contacten met de SGP nog niet veel verder kwam dan het „schuine oog” waarmee Rutte naar de partij zou kijken. Anders gezegd: het linkerbeen van de communicatie hobbelt nog wat aan achter het rechterbeen van de realiteit.

Was die goede verhouding met de staatkundig gereformeerden voor de coalitie bij de start van dit kabinet nog vooral van belang als mogelijke buffer (boven op de krappe meerderheid van 76 zetels in de Tweede Kamer), na de verkiezingen voor de Senaat is de importantie van de SGP voor het kabinet-Rutte alleen maar toegenomen. Met zijn cruciale zetel in de Eerste Kamer kan senator Holdijk het kabinetsbeleid in zekere zin maken of breken.

In de afgelopen weken werd de afhankelijkheid van de SGP nóg pregnanter doordat Kamerlid Brinkman vlak voor de start van het Catshuisoverleg uit de PVV-fractie stapte. Hierdoor ontberen VVD, CDA en PVV niet alleen in de Eerste Kamer, maar ook in de Tweede Kamer (met 75 zetels) een meerderheid.

Dat de SGP wél en Kamerlid Brinkman (nog) niet „gepolst” is over de hoofdlijnen van het akkoord, past in het beeld dat PVV-leider Wilders het opgestapte PVV-Kamerlid bij voorkeur straal wil negeren en het liefst zaken wil doen met uitsluitend de SGP. Dat moeten de drie partijen door de zetelverdeling in de Senaat toch al, dus waarom dan niet ook direct voor de Tweede Kamer, lijkt de gedachte.

Daarmee transformeert de SGP zich langzaam maar zeker van informele (of stille) gedoger naar een formele gedoogpartij. Naar de daarbij behorende openheid wordt echter door alle partijen nog volop gezocht.