De antecedenten van de 44-jarige predikant zijn bepaald niet standaard. Zijn familie komt oorspronkelijk uit Zwitserland, maar verhuisde in de 19e eeuw naar de Verenigde Staten. Een halve eeuw geleden kwamen zijn ouders naar Frankrijk, als zendeling. „Al vijf generaties zijn er predikanten in onze familie. Je zou kunnen zeggen dat het onze roeping is om Gods Woord te verspreiden.”

Ds. Stauffacher was deze week in Nederland vanwege een overleg met het Frans beraad, een contactgroep van Nederlandse gereformeerde organisaties die actief zijn in Frankrijk. De predikant is verbonden aan de Église Réformée Évangélique de Marseille, een gemeente in het hart van deze Zuid-Franse stad. Bovendien werd hij enkele weken geleden gekozen tot voorzitter van de Unepref, de Union Nationale des Églises Protestantes Réformées Évangéliques en France. Het kerkverband heeft in totaal 3000 leden.

Een kleine kerk.

„We zijn een minderheid. Franse protestanten vormen 3,5 procent van de bevolking. En daarvan zijn wij weer een heel klein deel. Onze gemeente heeft vijftig leden, zo ongeveer het getal van de volheid vermenigvuldigd, zeven keer zeven. Maar ja, klein… Ik vind het mooi, zo’n omvang. God wil onze gemeente gebruiken. Je ervaart gemeenschap. Dat is belangrijk in een grote stad als Marseille. Een op de twee mensen in de stad woont alleen. Eenzaamheid is een probleem. Deze mensen behoren ook tot de schapen die de Herder nog niet kennen. Als gemeenschap kunnen we hen in ons midden opnemen.”

Betekent het kerk-zijn in een grote, seculiere stad dat er veel gedaan wordt aan evangelisatiewerk?

„Zeker. We organiseren daarom allerlei activiteiten. Er zijn zes Bijbelstudiegroepen, we doen sociaal werk, maar zijn ook op straat actief en proberen mensen te informeren over de Bijbel.”

Kennen de mensen in Marseille de protestantse kerk?

„Ik probeerde het laatst toen ik een taxi nam. De chauffeur had geen idee wat dat inhield, een protestantse kerk. Het protestantisme zit niet in de genen van de samenleving. De oudste gereformeerde kerk in de stad is geopend in de 19e eeuw. Ten tijde van de vervolgingen in de 17e eeuw werden protestanten de stad doorgevoerd op weg naar de galeien, waar ze als slaven dienden. Daarbij zijn duizenden gereformeerde christenen om­gekomen.”

De Franse samenleving staat erom bekend doortrokken te zijn van atheïstische invloeden. Speelt religie wel een rol?

„Recent onderzoek toont aan dat ruim een derde van de Fransen zich sterk atheïstisch noemt. Een vergelijkbare groep is religieus, in allerlei gradaties. En er is een grote groep zinzoekers. Bovendien is de samenleving multicultureel geworden. Vragen rond religie leven dus volop, maar niet iedereen heeft behoefte aan gesprek daarover.”

Hoe kunnen gereformeerde kerken zichtbaar worden in de Franse samenleving?

„Dat is een belangrijke vraag. Het feit dat ik deze in Marseille probeer te beantwoorden, heeft er denk ik mede toe geleid dat ik ben gekozen tot synodevoorzitter van de Unepref. De uitdaging is om enerzijds recht te doen aan onze gereformeerde traditie en anderzijds in te gaan op de vragen van de multiculturele samenleving.”

Hoe zou u willen dat gemeenten concreet met dat punt aan de slag gaan?

„Mijn adagium is: blijf reformeren, te beginnen bij het eigen hart. We moeten terug naar de Bijbel, maar ook naar de geest van de Refor­matie. De samenleving van nu is compleet anders dan die van de 16e eeuw. Maar vergis je niet: in de roomse samenleving van toen waren gereformeerden ook net marsmannetjes. Ze dachten anders, ze deden anders, ze werden niet begrepen.

Het is van belang om nieuwe gemeenten te starten. De afgelopen tien jaar is er in Frankrijk een aantal succesvolle kerkplantingsprojecten gestart. De samenleving is divers, Fransen hebben multi-etnische achtergronden. Er is ruimte voor traditionele kerken, maar ook voor experimenten, nieuwe concepten van gemeente-zijn, waarmee we mensen proberen te bereiken. Of je dat moet willen? In mijn land en in Zwitser­land is de gereformeerde kerk bijna verdwenen. Het is echt geen vraag meer of je dergelijke missionaire gemeenten moet oprichten.”

Uw ouders kwamen naar Frankrijk als zendeling. Zijn zij uw voorbeeld?

„Enerzijds wel. Ik ben ermee opgegroeid om de boodschap van het Evangelie te verspreiden. Zij waren lid van een baptisten­gemeente. Op dat punt ben ik een andere koers gaan varen. Na mijn studie aan de Vrije Gereformeerde Theologische Faculteit in Aix-en-Provence ben ik tot de conclusie gekomen dat gereformeerde christenen een rijkere traditie hebben. De belijdenisgeschriften vertolken zo sterk het hart van het Evangelie. Daarom ben ik uiteindelijk lid geworden van een gereformeerde kerk. Al is de naam van ons kerkverband gereformeerd-evangelisch.” Lachend: „Evangelische christenen noemen ons gereformeerd, maar volgens gereformeerden zijn we evangelisch.”

Wat adviseert u Nederlandse kerken, vanuit uw ervaring met de kerk in de marge van de samenleving? Waarop moeten zij zich voorbereiden?

„Ik ben geen profeet. Voor het beantwoorden van deze vraag moet je goede kennis hebben van de Nederlandse maatschappij. Bovendien zou ik me voor ik tot een antwoord kom willen verdiepen in de theologische opvattingen van de kerk in Nederland. In zijn algemeenheid kan ik zeggen: ga biddend om met de vraag hoe God de kerk bedoelt. Het kan best zijn dat een theologische vertaalslag nodig is naar de huidige tijd. Neem daar de tijd voor. En probeer op te trekken met broeders van hetzelfde huis. Gereformeerde kerken hebben een aantal bijzondere voorrechten. Wij steunen op onze belijdenis en op een gemeenschap die van onderaf opgebouwd wordt. Dat is ons gereedschap om te werken in een kerk die zich meer dan ooit moet aanpassen aan een veranderende samenleving.”

Somberheid over gereformeerde kerken in Frankrijk

Gereformeerde kerken in Frankrijk staan voor de uitdaging om nieuwe gemeenschappen te vormen die aansluiten bij de behoeften van de geïndividualiseerde samenleving. Maar het is zeer de vraag of de grootste protestantse kerken in het land voldoende theologische basis hebben om die ver­andering vorm te geven.

Het protestantisme in Frankrijk stond woensdag­middag centraal in Woerden, waar een groep organisaties die vanuit Nederland samenwerkt met protestanten in Frankrijk, een bezinningsdag organiseerde. Onder de werktitel ”Frans beraad” wisselen ze ervaringen uit rond activiteiten in het land. Voorzitter van het beraad is dr. ir. J. van der Graaf. De deelnemende organisaties zijn afkomstig uit de breedte van de gereformeerde gezindte.

Ds. Régis Berdoulat, predikant van een gereformeerde baptistenkerk in Lausanne, Zwitserland, deelde zijn ervaringen met de toestand van het protestantisme in Frankrijk. Als kapstok gebruikte hij de indrukken die hij opdeed tijdens een reis met Franse predikanten naar Zuid-Korea. De meeste predikanten waren lid van de Eglise Réformée de France (ERF), de grootste protestantse kerk in het land. Als zijn ervaringen tijdens die reis representatief zijn voor het geheel van de ERF, is er reden tot zorg, aldus ds. Berdoulat. „Zelfs het samen bidden bleek voor de meeste predikanten een nieuwe ervaring.”

„Heel somber” is ds. Berdoulat over de invloed van vrijzinnige en liberale theologie op grote delen van het Franse protestantisme. Met het verdwijnen van Schriftgezag vertrekken ook de kerkgangers. De aangekondigde fusie van de ERF en de Lutherse Kerk in Frankrijk volgend jaar, ziet de predikant als een vluchten in structuurwijzigingen. „Wat werkelijk nodig is, is het teruggaan naar de basis van de Schrift. Gods Woord moet gezag hebben op alle terreinen van het leven.”

De Zwitserse predikant constateerde dat er onder de voorgangers die hij meemaakte weinig kennis is van de gereformeerde belijdenisgeschriften. „Officieel moet men ermee instemmen om predikant te kunnen worden, maar ik merkte dat bepaalde termen geen herkenning opriepen.”

Optimistischer is ds. Jean Raymond Stauffacher, predikant in Marseille en sinds kort voorzitter van de Unepref, de Union Nationale des Églises Protestantes Réformées Evangéliques en France (zie artikel hieronder). Volgens ds. Stauffacher staan Bijbel­getrouwe gemeenten in Frankrijk voor de uitdaging om de geïndividualiseerde Fransman te bereiken. Hij ziet daarbij een belangrijke rol voor kerken in de grote steden. Zelf probeert hij in de Zuid-Franse haven­stad Marseille diverse projecten op te zetten waardoor zinzoekers bereikt worden. „Onze gemeenten bestaan meer uit individuen die zoeken naar God dan uit mensen die bouwen op een stevige gereformeerde traditie.”

Ds. Stauffacher

Ds. Jean-Raymond Stauffacher is predikant van de Église Réformée Évangélique in Marsseile. Ook is hij synodevoorzitter van de Union Nationale des Églises Protestantes Réformées Évangéliques en France, een klein Bijbelgetrouw kerk­genootschap. De predikant werkte aanvankelijk als docent Engels, maar voelde zich op 27-jarige leeftijd geroepen tot het ambt van predikant. Hij studeerde aan de Vrije Gereformeerde Theologische Faculteit in Aix-en-Provence. Ds. Stauffacher is 44 jaar, getrouwd en vader van twee kinderen.