Aanleiding was het optreden van reporter Rutger Castricum. Hij is de Haagse journalist van de rebelse omroep PowNed die u zich wellicht herinnert van de aanvaring met de Leidse hoogleraar Kinneging. Nadat Castricum zich aan diens voordeur had gemeld, werd hij hardhandig weggewerkt. De vriendin van Kinneging, Naema Tahir, had in een column in het tv-programma Buitenhof voorgesteld om de mensen van PowNed voortaan van het Binnenhof te weren omdat ze zich niet weten te gedragen.

Onaangekondigd stond Castricum de volgende dag bij Kinneging op de stoep met de vraag of hij een toelichting kon krijgen. Nee, zei de prof. Zijn vriendin was hoogzwanger, lag te rusten en bovendien had meneer geen afspraak gemaakt. Of hij maar zo snel mogelijk wilde ophoepelen. Dat weigerde Rutger, waarna er „fysiek contact” was. Veel stelde het niet voor, maar genoeg voor PowNed om er een hoop kabaal over te maken. De (publieke!) zender is graag het gesprek van de dag en –dat moet hem worden nagegeven– vaak slaagt hij daar wonderwel in.

Onder de smoes dat een commerciële speler in België interesse in zijn programma PowNews had, maakte de zender vorige week Vlaanderen enkele dagen onveilig. Volgens de omroep zijn de velden er wit om te oogsten, omdat de meeste Belgische journalisten veel te braaf zijn. Ze zitten voortdurend bij de autoriteiten op schoot. Dat bed moet volgens Castricum en zijn kompanen nodig worden opgeschud.

Zogenaamd om de kijker alvast een voorproefje te geven, reisde Rutger samen met een cameraman af naar de Wetstraat in Brussel. Daar is het parlement gevestigd. en daar hield hij zo’n beetje iedereen die hij tegenkwam een microfoon onder de neus. Een van zijn slachtoffers was een prominent journalist die helemaal geen tijd had voor Rutger en hem dat in afgemeten bewoordingen duidelijk maakte. Niettemin bleef Rutger aanhouden. Dat leidde tot het dringende verzoek snel weg te wezen. Het was aan dovemans oren gericht. Anderen verging het op dezelfde manier. Weigeren om met Rutger te praten betekende bepaald niet dat hij ophield. Het werd zodoende een uitzending met veel stekeligheden.

In de Vlaamse media lokte het optreden van PowNed nogal wat reacties uit. De teneur was of de bewoners van de noordelijke Nederlanden nu echt al hun fatsoen hadden verloren. Zo ging je toch niet met elkaar om? Een minimum aan beschaving was toch wel het minste wat je van elkaar mocht verwachten. „Soms gewoonweg onbeschoft” en „relnichtjournalistiek”, analyseerde een nieuwslezer. „Ben je nu zo’n hufter of speel je dat gewoon?” hield een verslaggever van de Vlaamse krant De Morgen Rutger snedig voor.

Dat er vooral afkeurend werd gereageerd, zal de frequente bezoeker van Vlaanderen niet verbazen. Wat ik vorige week over Duitsland schreef, geldt in zeker opzicht ook voor onze zuider­buren. Wie wil weten welk ongelikt volkje we zijn geworden, moet maar eens een bezoek brengen aan de centra van steden als Antwerpen, Brugge en Gent. Zeker, ook daar lopen asociale types rond, maar beleefdheid en correct gedrag is er nog een stuk vanzelfsprekender dan bij ons.

Nu zal ik de eerste zijn om te beamen dat al te beleefde en al te correcte journalisten het moeilijk zullen hebben als ze aan waarheidsvinding willen doen. Dat is zeker geen pleidooi voor hufterig of schaamteloos gedrag. Maar zo’n journalist moet vaak vasthoudend zijn en mag zich tegenover professionele leugenaars gerust als een horzel gedragen. Eerdergenoemde Rutger Castricum deed dat bijvoorbeeld bij oud-minister Vogelaar. In de krant had de reporter gelezen dat haar partij, de PvdA, haar een zogeheten spindoctor had toegewezen. Die moest haar belabberde imago opkrikken. Castricum vroeg of het waar was wat hij had gelezen en hoe het dan precies met haar imago zat. Dat was allemaal heel pesterig bedoeld natuurlijk, maar een beetje politicus beweegt in zo’n situatie wat mee, zet desnoods de journalist op zijn nummer en wenst hem of haar verder een prettige dag. Alzo niet mevrouw Vogelaar. Eerst ontkende ze glashard en daarna hield ze haar kaken stijf op elkaar. Minutenlang liet ze toe dat Castricum haar achtervolgde terwijl ze in alle talen zweeg. Na de uitzending wist de partijtop genoeg. Die zou het nooit leren en kon de PvdA alleen nog maar meer schade toebrengen. Exit Vogelaar. Het was over en uit.

Zo’n journalistieke aanpak is best te verdedigen. Het probleem met Rutger en de zijnen is alleen dat het ze vaak niet om waarheidsvinding is begonnen en dat ze bovendien lak hebben aan de grenzen die we met elkaar in acht behoren te nemen. Ze willen koste wat kost amuseren en dat krijgen ze op die manier ook nog voor elkaar. Dat wil zeggen: in Nederland. In Vlaanderen voorlopig niet meer. Daar zullen ze Castricum de volgende keer waarschijnlijk geruisloos parkeren bij het manneke dat zich niet ver van de Wetstraat bevindt.