Hoe gestoord is crèchemedewerker Robert M., die heeft bekend tientallen zeer jonge kinderen te hebben misbruikt?

De man is pedofiel en hyperseksueel, concludeerden onderzoekers van het Pieter Baan Centrum (PBC) november vorig jaar. Er is gevaar voor herhaling; Robert M. moet tbs krijgen, is het advies. M. werd zeven weken lang geobserveerd, een gebruikelijke periode.

Punt is echter is dat M. zelf niet meewerkte aan het gedragskundig onderzoek bij het Pieter Baan Centrum. Daarom is het de vraag of rechters later dit jaar voldoende grond zien om M. tbs op te leggen. De vraag is immers of de gedragskundigen voldoende zicht krijgen op iemands geestesgesteldheid als die zelf er het zwijgen toe doet. Advocaten van Robert M. verzetten zich tegen tbs.

Tbs is voor delinquenten een gevreesde straf. Gemiddeld zijn tbs’ers zo’n tien jaar in een kliniek. Maar de behandeling kan in principe levenslang voortduren. Als gestraften ‘alleen’ een celstraf krijgen, weten ze in ieder geval zeker dat ze na verloop van tijd de gevangenis kunnen verlaten.

Jaarlijks weigeren ongeveer zeventig verdachten –op advies van hun advocaten– medewerking aan een gedragskundig onderzoek in het Pieter Baan Centrum, zo bleek vorig jaar februari uit een brief van staatssecretaris Teeven (Justitie). Daardoor ontlopen jaarlijks tientallen verdachten de behandeling. Voor familie van slachtoffers van seksueel misbruik, ook in de zaak van Robert M., is het onverteerbaar dat een zeden­misdadiger tbs ontloopt.

Een dergelijke kwestie speelde bijvoorbeeld in de zaak van een in april 2009 ontvoerd en misbruikt meisje uit Ede. Een van de daders, Kaj M., weigerde mee te werken aan gedragskundig onderzoek. Daardoor ontliep hij tbs. Het gerechtshof in Arnhem, dat de man veroordeelde tot twaalf jaar celstraf, liet ergernis blijken jegens M.’s opstelling. „Met zijn weigerachtige opstelling bereikt de verdachte dat het bestaan van een stoornis niet kan worden vastgesteld en dat deze –zo die zou bestaan– onbehandeld blijft.” Mededader Leo S. werd tot zeven jaar cel en tbs veroordeeld.

Intussen zijn er in politiek Den Haag plannen om het verdachten moeilijker te maken om tbs te ontlopen. Zo wil Teeven dat deskundigen de mogelijkheid krijgen om medische dossiers van verdachten van zware misdrijven in te zien. Mocht iemand weigeren mee te werken aan onderzoek, dan kunnen deskundigen op grond van iemands dossier wellicht toch een stoornis vaststellen.

Als een verdachte niet meewerkt aan gedragskundig onderzoek, wil dat niet zeggen dat hij hoe dan ook tbs ontloopt. Een rechter kan de maatregel toch opleggen. Naar verwachting zal Robert M. in ieder geval de hoogste maximale celstraf krijgen: zestien jaar. Zou hij geen tbs krijgen, dan bestaat de mogelijkheid dat hij –na twee derde deel van zijn celstraf te hebben uitgezeten– over ruim tien jaar weer op straat staat.