Dat stelde dr. Theodor Dieter (Straatsburg) zaterdag tijdens de laatste dag van een congres in het Duitse Bretten over de vraag ”Van wie is de Reformatie?” Onder de deelnemers heerste echter scepsis, want bewees het verhaal van Leppin niet dat Rome en Reformatie alleen al in de organisatie heel ver uit elkaar geraakt waren?

Dr. Volker Leppin (Tübingen) tekende de ontwikkeling van de regionale en de nationale kerken die als gevolg van de Reformatie ontstonden. Rome bleef een wereldkerk met nationale kerkprovincies, maar de uit de Reformatie ontstane kerken kregen heel verschillende organisatievormen. En omdat er zo veel zelfstandige kerken ontstonden die elk een eigen geschiedenis van besluiten en conflicten doormaakten, is het nu ook zo moeilijk die weer bij elkaar te krijgen.

Dorthee Sattler, directeur van het Katholieke Instituut voor Oecumene in Münster, kritiseerde de wijze waarop de Evangelische Kerk in Duitsland (EKD) de zogeheten Luther­decade georganiseerd had, en dat men niet van begin af aan de Rooms-Katholieke Kerk bij de voorbereidingen op 2017 betrokken had. Toch was het volgens haar nog niet te laat, want het jubileum van de breuk in de kerk destijds, is hét moment om met elkaar in gesprek te gaan over de vraag of de thema’s van toen vandaag nog steeds moeten zorgen voor een scheiding.

Sattler stelde nuchter vast dat er vanuit de hogere regionen aan weerszijden niet veel te verwachten valt, omdat er een geweldige kloof is tussen wat de kerken officieel voorstaan en wat het kerkvolk wil en denkt. Als voorbeelden noemde zij het gebruik van wijn door gemeenteleden in de mis, het celibaat, vrouwelijke ambtsdragers, en echtscheiding en hertrouwen. De kerkmensen denken daar in meerderheid heel anders over dan de kerkleiders blijven beweren, aldus Sattler.

Volgens Andreas Mühling, verbonden aan een instituut voor interreligieuze studies in Trier, biedt 2017 ook gelegenheid voor het gesprek met moslims waar immers ook geluiden klinken over reformatie. Mühling had interessante gedachten en plannen, maar ook hij moest toegeven dat de behoefte aan het gesprek meer bij de christenen lag dan bij de moslims. De conferentie stemde vrij massaal in met de stelling van een van de deelnemers dat de christenheid in leer en leven geen sterke indruk maakt op moslims.

De paus wees protestanten er onlangs in Erfurt op dat een mens voor God gerechtvaardigd wordt en volgens Luther is dat geheel een zaak van genade. Johannes Schilling, voorzitter van de Luthergesellschaft en van de wetenschappelijk adviesraad van Luther2017, onderstreepte dat en wees op de eerste van Luthers 95 stellingen, namelijk dat het hele leven bestaat uit boete en bekering. Zo zou het antwoord op de vraag van de conferentie geformuleerd kunnen worden: de Reformatie is van ieder die instemt met deze stelling en ermee aan het werk gaat. Daar waren de katholieke en de protestantse wetenschappers het wel over eens.