Ze zijn meer of minder bekend. Leiden een meer of minder actief bestaan. Worden door veel mensen gevolgd, of door slechts een kleine, selecte groep. Halen vaak de publiciteit of haast nooit. Zijn academisch gericht of juist niet. Eén ding hebben ze gemeen: ze zijn genoemd naar een theoloog. Een bekende of minder bekende, omstreden of juist zeer geliefd.

Nederland kent tal van stichtingen die vernoemd zijn naar een overleden theoloog. Vaak met het doel het gedachtegoed van de desbetreffende persoon in stand te houden en te laten spreken. Want wat hij heeft gezegd heeft, is van blijvende waarde. Juist de antwoorden die hij gaf in zijn tijd en context blijken relevant te zijn voor de problemen die in deze tijd gelden. Het gaat om historie die levend gehouden moet worden.

Vijf stichtingen worden voor het voetlicht gebracht: de Stichting Vrienden van Dr. H.F. Kohlbrugge, de Th. C. Vriezen Stichting voor Oudtestamentisch Onderzoek, de Stichting dr. O. Noordmans, de George Whitefield Stichting en de Dr. K. H. Miskotte-stichting.

De invloed die Kohlbrugge gehad heeft, is onbetwist groot. Zijn ‘kommapreek’ over Romeinen 7:14, „Want wij weten, dat de wet geestelijk is, maar ik ben vleselijk, verkocht onder de zonde”, waarin hij zich onder de indruk toonde van de tegenstelling tussen geestelijk en vleselijk, is wellicht ook bekend. Maar hoe zit het met Th. C. Vriezen of O. Noordmans? Wie waren zij en wat stonden ze voor? En wat heeft George Whitefield, die zo’n 300 jaar geleden leefde, nog te zeggen? Laat de George Whitefield Stichting alleen Whitefield aan het woord? De naam Miskotte is misschien nog wel bekend, maar wat waren zijn ideeën over het Oude Testament en het Jodendom? En is Miskotte misschien meer dan alleen een leerling van Kohlbrugge? Vragen die door de stichtingen beantwoord worden.

De genoemde stichtingen ontplooien activiteiten die variëren van het organiseren van studie­dagen tot het ‘tactisch’ uitdelen van boeken. Hoewel stichtingen geen leden hebben, worden ze gevolgd en ondersteund door mensen die de waarde inzien van het beoogde doel.

Stichting Vrienden van Dr. H. F. Kohlbrugge

De Stichting Vrienden van Dr. H. F. Kohlbrugge is in 1980 opgericht. Het doel is „de bevordering van een voortdurende bezinning op de grondslagen der reformatorische prediking, confessie en theologie, met name zoals deze in het negentiende-eeuwse Reveil en in de geschriften van dr. H. F. Kohlbrugge in Nederland naar voren zijn gekomen”, zo meldt de stichting. Naast de geschriften van Kohlbrugge komen in uitgaven van de stichting ook Augustinus, Luther, Calvijn, Pascal, Groen van Prinsterer, Kierkegaard en Kaj Munk aan bod. De stichting verzorgt, naast het uitbrengen van het blad Ecclesia, conferenties en heruitgaven van gereformeerde geschriften. „De belangstelling komt overwegend uit hervormde hoek omdat Kohlbrugge hervormd was, maar is de laatste tijd breder geworden. Vanuit een visie die beïnvloed is door de Reformatie en het Reveil probeert de stichting een reflectie te geven op zaken die in deze tijd spelen.” Dit wordt door veel mensen „als steun ervaren”, aldus oud-eindredacteur ds. L. J. Geluk. De stichting wordt gerund door vrijwilligers. Jarenlang zette ds. D. van Heijst zich belangeloos in voor de stichting.

George Whitefield Stichting

„De George Whitefield Stichting is in 1994 opgericht en heeft als doel het stimuleren van de studie van het puritanisme en de daarmee verwante opwekkings­bewegingen. Ze wil de rijke lessen daaruit toepassen op de situatie van de christelijke gemeente in de 21e eeuw.” De stichting ziet het als haar „missie” om in een tijd van geestelijke malaise, een remedie te verschaffen vanuit de puriteinse bronnen om zo de gemeente weer gezond te maken. Dit doet ze door het publiceren van materiaal op haar website en het uitgeven van boeken en brochures die voor een breed publiek bedoeld zijn. De laatste jaren gaat de aandacht van de stichting steeds meer uit naar de relatie jodendom-christendom. De stichting heeft bijna honderd donateurs… „Het probleem van de kerk is de verstoorde verhouding tussen orthodoxie en orthopraxie. De puriteinen kenden een haast volmaakt evenwicht tussen die twee”, aldus voorzitter Jeroen Bol.

Th. C. Vriezen Stichting

De Th. C. Vriezen Stichting voor Oud­testamentisch Onderzoek heeft tot doel het werk van Th. C. Vriezen te bevorderen door diens nalatenschap te ontsluiten voor onder­zoek. Vriezen was de enige hoogleraar in Nederland aan een staatsfaculteit, die een theologie van het Oude Testament geschreven heeft. Hoewel hij vooral bekendstond als Bijbel­wetenschapper was hij ook actief betrokken bij het kerkelijk leven. Naast het ontsluiten en publiceren van Vriezens correspondentie en zijn verslagen van reizen naar het Midden Oosten, organiseert de stichting studiedagen. Deze bijeenkomsten belichten de rol van Vriezen in de kerk en zijn visie op Israël en Palestina, die nog steeds actueel blijkt te zijn. „Deze studiedagen hoeven niet altijd met de persoon van Vriezen te maken te hebben”, aldus bestuurslid prof. dr. E. Noort. De sympathisanten van de stichting zijn afkomstig uit een breed publiek die interesse hebben voor het Oude Testament. Door zijn verblijf in het Midden-Oosten ontstond bij Vriezen niet alleen sympathie voor de staat Israël, maar ook kreeg hij oog voor het leed van de Palestijnen. De stichting publiceert in tegenstelling tot de andere genoemde stichtingen tot geen verzamelde werken.

Dr. K. H. Miskotte-stichting

De Miskotte-stichting stelt zich ten doel het gedachtegoed van K. H. Miskotte voor het voetlicht te brengen. Dit doet ze door middel van het uitgeven van verzameld werk en het organiseren van studiedagen. Daarnaast dient de bijzondere leerstoel Miskotte/Breukelmans als wetenschappelijk informatieplatform voor de stimulering van onderzoek naar Miskotte. Volgens voorzitter H. C. van der Sar „bestaat de achterban vooral uit ouderen, maar de bijzondere leerstoel moet ook daar verandering in brengen. Miskotte had bijzondere aandacht voor het Oude Testament, het Jodendom, het gesprek met de cultuur en de invloed die dat heeft op het beoefe­nen van theologie.”

De wijze waarop de predikant „vanuit de Bijbel aanknopingspunten zocht om het nihilisme tegemoet te treden, maakt hem vandaag de dag nog steeds interessant”, aldus de website van de Protestantse Theologische Universiteit. Van der Sar: „De theologie van Miskotte geeft een waardevol accent aan Bijbelse theologie, in een brede culturele setting, en is niet dogmatisch. Miskotte laat daarbij de Bijbel zelf spreken, en is alert op de grondtaal.”

Noordmansstichting

„De Stichting dr. O. Noordmans beoogt de studie van het gedachtegoed van dr. O. Noordmans te bevorderen en de relevantie ervan voor vandaag onder de aandacht te houden.” Dit wordt in praktijk gebracht door het uitgeven van studies over Noordmans, het organiseren van studiedagen en het verspreiden van nieuwsbrieven. Volgens secretaris dr. J. D. Th. Wassenaar had Noordmans „hoewel hij gezien wordt als een teruggetrokken man, een grote fijngevoeligheid voor cultuur. Wie zich in Noordmans verdiept, doet inspiratie op ter beantwoording van geloofsvragen van deze tijd. Toch lukt het vijftig jaar na zijn dood niet altijd om hem relevant voor vandaag te maken. Hoewel Noordmans een hervormd theoloog was, bestaat de achterban van de stichting tegenwoordig uit steeds meer mensen vanuit de gereformeerde hoek. Noordmans geeft een duidelijke vertolking van het gereformeerde belijden, maar is daarin niet star.” De interesse in Noordmans neemt toe en geeft een „gevoel van verwantschap.” Ook nu wordt hij nog steeds veel gelezen. De stichting heeft een brede achterban van honderd donateurs. Zo’n veertig mensen bezoeken de studiedagen.”